Bu tefsir günümüze kadar aşılmadı

Turkuvaz Medya'ya bağlı dijital fikir dergisi fikriyat.com artık Turkuvaz Kitap bünyesinde yeni bir yayınevi olarak da karşımızda. Fikriyat Yayınevi, ilk olarak büyük İslam alimlerinden, mutasavvıf Abdülkerim Kuşeyri'nin Kuran-ı Kerim tefsiri, İlahî Kelâm'ın Sırları'nı üç cilt olarak okuyucuyla buluşturuyor. Eserin çevirmeni ve bundan sonraki eserlere de katkıda bulunacak olan Prof. Dr. Ekrem Demirli'yle hem Fikriyat'ı hem de Kuşeyri tefsirinin İslam ve tasavvuf geleneğindeki önemini konuştuk.
- Hocam öncelikle Fikriyat Yayınevi'ni anlatır mısınız kısaca? Neler yayınlayacak, nasıl bir güzergah izleyeceksiniz?
- Son yıllarda Turkuvaz Kitap yayıncılık alanında daha büyük işler yapmayı hedefliyor. Fikriyat ise başta klasik ve çağdaş İslam düşüncesi olmak üzere, teorik alanlarda temel eserlerde yayın yapmayı hedefliyor. Yayınevi İslam düşüncesi, felsefe ve nazari konularda ülkemizin ihtiyaç duyduğu bakış açısına katkı sağlamayı hedef seçti. Kuşeyri tefsiri bu yayın faaliyetinin ilk eseri. Fahreddin Razi'nin büyük eseri Metalib-i İlahiyye de yakın zamanda yayınlanacak. Başka ciddi eserler de gelecek.

- İlahî Kelâm'ın Sırları adlı tefsirin müellifi Abdülkerim Kuşeyri'nin İslam ve tasavvuf tarihi için önemi nedir?
- Kuşeyri 'tasavvufun mahiyetini açıklama süreci' diye isimlendirdiğimiz Sünni tasavvuf anlayışının kurucu isimlerinden birisidir. Bu süreçte rol oynayan alimler Cüneyd-i Bağdadi'nin ekolünden gelen isimlerdir. Esas hedefleri tasavvufun yöntemini tespit etmek, ahlakı, hayatın Müslümancasını göstermek, sufilerin görüşlerini yazmak, tasavvuftan yararlanmamızı sağlamaktır. Bunun için ciddi bir bilimsel çaba gösterdiler. Onların tasavvuf anlayışı tasavvufun bir paye kazanma aracı haline geldiği süreçte, ahlaki hayatı koruma amacı taşımıştır. Tasavvuf
bir iktidar aracı değil, insanın kendisiyle ve arzularıyla mücadele verdiği titiz bir varoluşsal mücadeledir. Cüneyd'in "Tasavvuf insanın kendisiyle, sulhu olmayan bir savaşa girmesidir" sözü ortak düsturları idi. Kuşeyri bu süreçte birkaç önemli iş yapmıştır: Birincisi yazdığı basit ve anlaşılır eserlerle tasavvufun geniş zeminlerde tanınmasını ve tarih içinde daha etkin olmasını sağlamış, istismara karşı sağlam bilgi zemini geliştirmiştir. Bu eserler belki de tarih içinde en çok okunan kitaplar idi. İkinci ve daha önemlisi de yazdığı tefsirdir. Müslüman toplumuna Kuran'ın nasıl anlaşılması gerektiğini büyük bir kitapla ortaya koyarak günümüze kadar aşılamayan bir eser yazmıştır. Kuşeyri'yi ayrıcalıklı kılan budur.
- Kuran-ı Kerim tefsirleri geleneğimiz için ne ifade eder?
- Tefsirler önemlidir çünkü Müslüman hayatında Kuran önemli ve belirleyicidir. Müslüman toplumun bireysel ve toplumsal hayatının merkezinde kitap bulunur. Bilimler, düşünceler, ekoller, sanatlar, merkezinde ilahi kitabın bulunduğu faaliyet alanı olagelmiştir. Bilim adamı onu anlamak istemiş, sanatkar onu yazmak istemiş, şair ondan hareketle bir şey söylemek istemiş, toplumun zihinsel faaliyetini yöneten şey ilahi kitap olmuştur. İslam toplumundan ilahi kitabı çeker alırsanız geride bir şey kalmayabilir. Tefsirler ise Müslümanların bu kitabı anlama çabasının ürünleridir. Her Müslüman ekol ilahi kitabı yorumlayarak kendi düşüncelerini geliştirmek istemiştir.

- Sufi alimlerin bu noktadaki rolünden bahsedebilir misiniz? Tasavvuf bakış açısı tefsire ne katar?
- Tasavvufa rehberlik eden de Allah'ın sözüdür. Biz Allah'a onun sözünü takip ederek yaklaşabiliriz. O zaman tasavvuf dediğimiz şey
Allah'ın kelamını daha iyi anlamak, ona odaklanmak ve ahlaki hayatı onun ilkelerinden çıkartmaktır. Kuşeyri tefsiri bir tasavvuf tefsiridir. Tasavvuf tefsirleri insanı tanımak ve insanın ahlakı ile ilahi kitap arasındaki irtibata odaklanır. Bu bakımdan onun tefsirinde başka tefsirlerde bulunan teknik bilgiler, hukuki veya başka konulardaki açıklamalar yer almaz. Onun tefsiri "Herhangi bir insan için Kuran ne ifade eder?" sorusuna odaklanır. Biraz daha özelleştirirsek, Kuşeyri ve sufiler şöyle derler: "Allah'ın kitabı Allah'ın kullarına gelen mektubudur. Mektup kişisel bir şeydir ve sevgililer arasında irtibatı kuran en önemli araçtır." Mektubun varlığı bile sevgiliye olan inancı pekiştirir. Allah bizim kendisine kulluk ettiğimiz Habib'tir. Allah'ın kitabını özel ve ayrıcalıklı bir mektup gibi okumak, Kuşeyri tefsirini ortaya çıkarmıştır. Bence bu tefsir Kuşeyri'nin kendisine gelen mektubu yorumladığı metindir. O kendi mektubunu okumuş, yorumlamış, yorumlarını da bize açmıştır. Biz de kendi mektubumuzu yazarken onun açıklamalarından yararlanacağız.

- Tefsirler İlahi Kelam'ı anlamak için nasıl bir rehberdir? Bir açıdan Peygamber Efendimiz'in sünneti de bir tefsir biçimi midir?
- Kuran-ı Kerim bir yandan anlaşılabilir bir kitaptır, bir yandan ise özel konuları olan bir kitaptır. İslam'da ruhbanlık veya ayrıcalıklı sınıf yoktur. Fakat bütün ayrıcalıkları daha çok emek vermek ve yorulmak olan alimler vardır. Alimleri alim kılan ayırıcı özellik ilahi kelamı anlamada ortaya çıkar. Din bilimlerinde uzmanlık Kuran-ı Kerim'in çeşitli yönleri üzerinde ortaya çıkan uzmanlıktır. Alim olmak Allah'ın kelamını bilmek ve onu anlamak demektir. Allah'ın kelamında bazen ibadet, hukuk, bazen ahlak, bazen tabiat bazen başka konularda bize bilgiler verilir. Bu bilgilerin mevcut insanlık bilgisiyle ilişkisini tesis eden ve yorumu sağlayan tefsirlerdir. Tefsirde mevcut bilgilerle ilahi kelamın uzlaştırılması bir hedeftir.

EN KAPSAMLI TEFSİR SÜNNETTİR
- Kuran-ı Kerim'in mecazlarını idrak etmek açısından tefsirlerin nasıl bir etkisi vardır?
- Sadece mecazlarını yorumlamak değil, hüküm çıkartmak bir tefsir faaliyetidir. İlk ve en kapsamlı tefsir sünnettir. Kuran'ı bize yorumlayan Hz. Peygamber'in kendisidir. Kuran'ı ben okursam kendimce ibadet etmiş olurum, onu anlamaya çalışırım. Hz. Peygamber okursa –burada okumayı dini anlamıyla anlamak, gereğini yapmak anlamında kullanıyorum- o zaman da sünnet dediğimiz bilgi kaynağı ortaya çıkar. Sünnet, Hz. Peygamber'in Kuran'ı okuması, onu öğretmesi ve gereklerini bize göstermesidir. Bu bakımdan bütün tefsir ve yorum faaliyetini şekillendiren ana ilke sünnet olmuştur. Bilginler bu yoldan giderek kendi dönemlerdeki bilgilerle ilahi kelamı anlama yolunda olmuşlardır.

SATIN ALMAK İÇİN TIKLAYIN