Kaplumbağa çılgın yolculuğu Tuba’nın

Geçtiğimiz ay Antalya Aksu İlçesi'nde deniz kenarına yapılan barakaların yıkılması talimatını veren Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kararı özellikle Caretta Caretta sevdalılarını çok mutlu etti. Kumköy sahilindeki bir buçuk kilometrelik alanda deniz kaplumbağaların yumurtlamasını izlemek için kurulan derme çatma yapılar, herhangi bir altyapısı da bulunmadığı için denizin kirlenmesine sebep oluyor. Ekoljik Araştırmalar Derneği Başkanı Dr. Ali Fuat Canbolat bu yapıların sebep olduğu kirliliğin faturasını açıklayarak, "2021'de bu kumsala 12 bin 159 yumurta bırakılmış, yüzde 56,9'u bozulmuş" dedi.
Bu haberler aklımıza 2019 senesinden itibaren takibe alınan bir caretta carettayı getirdi. Tuba adı verilen, isteyen herkesin seyahatine tanıklık edebileceği bir milli kahramanımızın hikayesi için Pamukkale Üniversitesi'nden öğretim görevlisi Doğan Sözbilen'e ulaştık.
"Bu canlıları neden takip etmek istiyorsunuz" diyoruz. Burada da bilimin en temel dürtüsü çıkıyor karşımıza, merak: "Bu canlıların biyolojisini ve nerelerde yaşadıklarını öğrenerek denizde etkili koruma çalışmaları yapabilmek için deniz yaşamları hakkında bilgi sahibi olmamız gerekiyor."
Sözbilen'e "Tuba'yla ilk ne zaman, nasıl buluştunuz, neden takibe aldınız?" diye soruyoruz. Sözbilen, "2019 yılında yuva yapmak için İztuzu'nda kumsala çıktı. Arazideki ekibimiz yumurtlamakta zorlandığını ve kabuğunda bir yara izi olduğunu gördü. Tedavi için merkeze getirildi ve iki ay misafirimiz oldu. Biz hem geldiği beslenme bölgesini hem de tedavi sürecinin göç mekanizmasını etkileyip etkilemeyeceğini görmek için Tuba'yı izlemeye başladık" diyor.
Tuba'nın çok geniş bir alanda dolaştığını görüyoruz. Caretta carettalar hep böyle midir, yoksa Tuba biraz yaramaz mı, merak ediyoruz. Sözbilen merakımızı gideriyor: "Tuba izlediğimiz kaplumbağalar arasında gerçekten farklı bir rota çizdi. Ancak bu sadece Tuba'ya özgü diyemeyiz. Deniz kaplumbağaları da her canlı gibi farklı bireysel tercihlere sahip olabiliyor. Şimdiye kadar izlediğimiz kaplumbağaların çoğu belirli kıyısal alanları tercih etmişti ancak Tuba açık deniz tercihi ve Adriyatik Denizi'ne kadar gitmesiyle diğerlerinden ayrıldı."

YA OKYANUSA AÇILIRSA...
Tuba'nın rotasına bakılınca açık denizlere sevdalı bir dişi olduğu anlaşılıyor. "Bir gün Cebelitarık'tan geçip okyanusa açılır mı? Açılırsa siz ne yaparsınız diye soruyorum Sözbilen'e:
"Öyle bir şey olursa çok heyecanlanacağımız kesin. Çünkü bu tür için ilk kez Akdeniz dışına çıkan bir ergin bireyi izlemiş oluruz. Ancak Akdeniz'in batısına kadar izlenen deniz kaplumbağası oldukça az. Bu nedenle Cebelitarık'ı geçmelerini beklemiyoruz. Bu çok önemli bir nokta çünkü Akdeniz'deki kaplumbağaları kaybedersek yerine başka bölgelerden kaplumbağa gelmeyebilir. Bu biyolojik olarak çok büyük bir boşluk yaratır."
Tuba'nın özel hayatıyla ilgili de biraz bilgi edindik. Dalyan'a 2019 yılında üremek için gelen Tuba'nın burada çiftleştiği tahmin ediliyor. Peki önümüzdeki dönemde Tuba tekrar Türkiye'ye döner, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kararıyla temizlenecek güvenli sahillere gelir mi? "Döner mi, dönmeye karar verirse hangi göç yolunu kullanacak? Bizi heyecanlandıran sorular bunlar... Umarız geri dönüşünü de izleyebiliriz."

İŞ BİRLİĞİ DOĞA İÇİN ÇOK ÖNEMLİ
Bilim insanı Doğan Sözbilen, bu konudaki çalışmalarda üçlü sacayağının çok önemli olduğunu söyleyerek, "30 yılı aşan koruma çalışmalarında üç tarafın etkin şekilde iş birliği yapıyor olması çok değerli. Ülkemizin değerli akademisyenleri farklı bölgelerde çalışmalar yürütüyor, devlet kurumlarımız gereken önlemleri alıp düzenlemeleri yapıyor, STK'lar kamuoyu farkındalığı ve koruma çalışmalarının desteklenmesini sağlıyor. Hemen herkesin türün bilimsel ismi Caretta Caretta'yı bilmesi aslında önemli bir gösterge. Türkçe ismi, iribaş deniz kaplumbağası olduğu bilen çok az sayıda vatandaşımız bile var" diyor.