O gördüğün yıldız değil uydu

Gökyüzü... Tarihin başından beri insanlığa ışık ve bilgi saçıyor. Merak uyandırıyor. Kainatın şifrelerini saklıyor. Derinliklerine erişmek isteyenler başını göğe kaldırıyor. Kusursuzca bu sistemi kuran Allah da kutsal kitabımızda kainatın işleyişini görebilmemiz için yüzümüzü gökyüzüne çevirmemizi istiyor. Gecenin karanlığı ve şafağın aydınlığı aslında geçmişte nasılsa günümüzde de öyle. Sadece büyükşehirlerde görüntü kirliliğinden dolayı gökyüzünü ışıl ışıl görmüyoruz. Ama kırsal kesimlerde durum farklı. Gökyüzü tıpkı yüzlerce yıl olduğu gibi yıldızlarla süslenmişcesine parlak. Örneğin geçen yıl Assos'ta kaldığımız kamp yerinde bütün gece yıldız takımlarını ve hatta Satürn'ü bile çıplak gözle izledik. Fakat gökbilimciler uyarıyor: Yakın gelecekte hiçbir yerde gökyüzünü göremeyeceğiz.
MİLYARDERLERİN YARIŞI
Uzmanlara göre gece göğü (açık bir gökyüzünde yıldızların, gezegenlerin ya da Ay'ın görünmesi) yakında çok zor olacak. Bunun nedeni Dünya yörüngesine fırlatılan uydular. Bunlara 'megaconstellation / uydu internet takımyıldızı' deniliyor. Milyarderler, uydu takımyıldızları konusunda da yarış halinde. Elon Musk, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg ve dahası... Milyarderler kurdukları uzay şirketleriyle yörüngeye binlerce uydu fırlatıyor.
Amaçları yakın gelecekte daha hızlı ve daha geniş alana internet sağlamak. Şöyle düşünelim Elon Musk'ın firması Starlink ile İngiltere merkezli OneWeb şirketi iki binden fazla uydu projesini hayata geçirdi. Sadece milyarderler de değil devletler ve Avrupa Birliği de kendi uydularını gönderiyor. Yani gökyüzünde yıldızlar kadar uydu olacak. Dolayısıyla gece göğünde artık yıldızlar yerine uyduları göreceğiz.

SAYILARI 5000 OLDU
Kanada'da bulunan Regina Üniversitesi'nden bilim insanları, uzay kirliliğine dair bir öngörüde bulundu. Araştırmaya öncülük eden Samantha Lawler, CNN'e verdiği röportajında gelinen noktayı şu sözlerle özetledi: "İnsanlık tarihinde ilk kez gece göğüne geçmişte olduğu gibi ulaşamayacağız. 2017 yılında Dünya'nın 400-500 kilometre ötesinde yaklaşın 1000 adet aktif uydu vardı. Şimdilerde sayıları beş bini geçti. Düşünün uyduların artışı bu denli hızlı. Ya da ilk arabalar gibi düşünün. Geçiş nasıl oldu. Şimdi yer yüzünde her yer arabayla doldu. Gökyüzünde uydulara geçiş de böyle olacak."
Konu hakkında hakemli dergi olan The Astronomical Journal'da da bir rapor yayınlandı. Yeryüzünden gözle görülebilen yaklaşık sadece dört bin yıldızın olduğu hatırlatılan makalede "Önümüzdeki 10 yıldan kısa bir süre içerisinde gökyüzündeki her 15 nesneden bir tanesi uydu olacak" öngörüsünde bulunuldu. Örneğin Elon Musk'ın Starlink firması, uzaydaki uydu sayısını önümüzdeki yıllarda 42 bine çıkarmayı hedefliyor.
YÖRÜNGEDE YER KAVGASI
Uydular yüzünden uzayda yer kavgası bile başladı. Avrupa Uzay Ajansı, Starlink firmasına ait binlerce uydunun, uzayda diğerleri için çok az yer bırakabileceğini belirtmişti. Çin devleti de ülke uydularının Starlink uydularıyla 2021'de iki kez tehlikeli bir biçimde yakınlaştığını iddia etmişti. Ancak uzaya kendi uydularını gönderen milyarderlere göre yörüngede fazlasıyla yer var. Uzay yarışında da eleştirilerin hedefinde olan Elon Musk uzayda çok fazla yer kapladığı iddialarını reddetmişti. Bu şirketler kırsal ve savaş bölgelerine daha fazla internet erişimine ihtiyaç olduğunu savunarak yatırımlarına devam edeceğini söylüyor.

DÜZENLEME ŞART
Uzmanlara göre uydular halihazırda bile gökbilimcilerin işini zorlaştırıyor. Teleskoplarla yapılmak istenen keşiflere ve çalışmalara uydular tehdit oluşturmaya başladı bile. Bu nedenle uluslararası bir etik ilkelerin yayınlanması tavsiye ediliyor. Şirketlerin, kurumların, devletlerin ve hatta bireylerin yani milyarderlerin bu düzenlemeye gönüllü olarak katılmaları tavsiye ediliyor. Ancak alınacak kararların evrensel ve herkes için bağlayıcı olması gerektiği tavsiye ediliyor.
UZAY ÇÖPLERİ BÜYÜYOR
2014 yılında "Uzay da çöplüğe döndü" başlığıyla bir haber yazmıştım. Aradan sekiz yıl geçti. Uzay çöplüğü giderek büyüyor. Tartışmalar sürüyor. Ancak önlem alınmıyor. Ayrıca bu çöplüğün nasıl temizleneceğine dair ortaya bir çözüm sunulmuyor. Dünya yörüngesinde 500 binden fazlası otobüsten büyük olmak üzere yaklaşık 128 milyon parça uzay çöpü var. Uzay çöpleri gökyüzüne gönderilip işlemi biten uydulardan oluşuyor. Hesaplamalara göre bu çöplükler yörüngede bir mermiden 60 kat daha hızlı dönüyor.