Uykusuz gecelerin çaresini ilaçlarda aramak faydasız

Medical Park Bahçelievler Hastanesi Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Nalan Kayrak; derin bir uykuya hasret kalanlar için soruları yanıtladı.
Uyku sorunu olanlar doktora ne zaman başvurmalı?
Birkaç gün süren uykusuzluklar, tedavi gerektirmez. Ancak uykusuzluk şikayeti en az bir aydır devam ediyorsa, mutlaka bir doktora gitmek gerekir. Çünkü uykusuzluğun süresi uzadıkça tedavi giderek zorlaşacaktır. En kötüsü de yakınlarının tavsiyesiyle kendisine çok da uygun olmayan ilaçlar kullanan kişi, ilaçlara bağımlı hale gelebilir. Bu durum başka sağlık problemlerini de ağırlaştırabilir.
Tedavi nasıl yapılır?
Uykusuzluğun tedavisi; bazen ilaçlarla bazen de yanlış uyku davranışlarının değiştirilmesiyle yapılır. Ama eğer uykusuzluk horlama ve uykuda solunum durması gibi sorunlara yol açıyorsa; cihazlardan yararlanılır. Hatta bazen ameliyata başvurulur.
İLAÇ BAĞIMLILIĞI
Peki uyku ilaçları etkili olur mu?
Uykusuzluk tedavisinde yatıştırıcılar (uyku ilacı) ve antidepresanlar başvurulan ilaçlardır. Ancak yatıştırıcıların çok uzun süre kullanılmaması gerekiyor. Çünkü bu ilaçlar, birkaç haftayla birkaç ay gibi kısa bir sürede bağımlılık oluşturur. Kişi, bu sürenin sonunda ilaçsız hiç uyku uyuyamaz hale gelir. Toplumda uykusuzlukların mutlaka yatıştırıcı, uyku verici ilaçlarla tedavi edildiği gibi yaygın ve yanlış bir kanı hakim. Oysaki uykusuzluk çeken bazı kişiler, ilaç bağımlısı olmaktan korktukları için doktora başvurmaktan kaçınıyorlar. Çünkü doktora giderlerse kendilerine mutlaka bağımlılık yapıcı bir ilaç verileceğini düşünüyorlar. Bir başka grup ise tanıdıklarının tavsiyesiyle ilaç kullananlar... Bazı uykusuzluklarda yatıştırıcı kullanmak gerekiyor ama uykusuzluk her daim ilaçla tedavi edilmiyor.
SAĞLIKLI UYKU İÇİN...
Uykusuzluk ne zaman ilaçla tedavi edilir?
Kısa süreli uykusuzluklarda bazen yatıştırıcı, uykuya dalmayı kolaylaştırıcı ilaçlar verilebilir. Ancak ilaç vermeden önce uykusuzluğa eşlik eden başka bir hastalık olup olmadığına dikkat edilmeli... Uykusuzluk psikiyatrik bir hastalığın önde gelen belirtisiyse, örneğin depresyon söz konusuysa, tek başına yatıştırıcı ilaç kullanılması, durumu kötüleştirebilir. Uykusuzlukla birlikte uykuda solunum bozukluğu, yani horlama ve uykuda nefes durmaları (apne) varsa, yatıştırıcı ilaç kesinlikle kullanılmamalı. Çünkü bu tür ilaçlar apneler sırasında ortaya çıkan oksijen azalmalarını çok daha kötü hale getirir. Uykusuzlukla birlikte huzursuz bacak hastalığı varsa, bazı depresyon giderici ilaçlar bu hastalığın belirtilerini daha da kötüleştirir. Yani uykusuzluk düzeleceğine artar. Kişi uykuyla ilgili olumsuz davranışlarını da değiştirmediği için bir türlü sağlıklı uykuya kavuşamaz. Bu nedenle ilaçlar konusunda çok dikkatli olmak gerekir.
GEREKİRSE KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ UYGULUYORUZ
Uykusuzluk çeken herkes uyku laboratuvarına mı gitmeli? Hastalara nasıl bır tedavi yolu uyguluyorsunuz?
Hayır. Öncelikle uykusuzluk şikâyeti olan kişiyle görüşmemiz gerekiyor. Bu görüşmede aldığımız bilgiler, bize hastanın durumuyla ilgili önemli ipuçları veriyor. Bu görüşme sonucunda da çoğunlukla uyku laboratuvarına gerek kalmadan problem anlaşılıp, tedaviye başlanıyor. Fakat aylarca hatta bazen yıllarca uyuyamadıklarından şikayet eden hastalara uyku laboratuvarında inceleme yapmamız şarttır. Çünkü neden uyuyamadıklarını laboratuvarda görmemiz gerekiyor. Hasta laboratuvara geliyor ve laboratuvardan çıkan sonuca göre de kişiye özel tedavi yolu belirleniyor.
DERİN BİR UYKU İÇİN SAKIN BUNLARI YAPMAYIN!
Şekerleme yapmayın: Gün içerisinde uyumayın.
Yatmadan egzersiz yapmayın: Yatağa gitmeden hemen önce egzersiz yapmayın.
Heyecanlı film izlemeyin: Yatağa gitmeden önce rekabete dayanan oyun oynamayın. Heyecanlı bir program seyretmeyin veya sevdiğiniz biriyle önemli bir tartışmaya girmeyin.
Kahve içmeyin, çikolata yemeyin: Akşam saatlerinde kafeinli yiyecek ve içecek almayın. (Kahve, fazlaca çay, kola ve çikolata gibi...)
Kitap okumayın: Yataktayken kitap okumayın, televizyon seyretmeyin ve ışığı açık bırakmayın.
Alkol almayın: Uykuya yardımcı olması için alkol almayın! Alkol, gece yarısı sık sık uykuyu böler. Uyumamanıza neden olur.
Aç da olmayın tok da: Yatağa aşırı aç veya tok girmeyin.
Bilmeden ilaç almayın: Başka birinin uyku ilaçlarını almayın. Eczaneden reçetesiz temin edilebilen uyku ilaçlarını, doktorun bilgisi olmadan kullanmayın! Bu ilaçlara karşı hızla tolerans gelişebilir.
Yatakta dönüp durmayın: Kendinizi uyumaya zorlamayın. Yatakta yarım saatten fazla uyuyamadan yatarsanız, kalkın, başka bir odaya gidin, uykunuzun geldiğini hissettiğinizde yatağa dönün. Bunu gece boyunca ne kadar gerekirse o kadar yapın.
RAHATSIZLIĞINIZIN NEDENİ DEPRESYON OLABİLİR!
Uykusuzluğun altında hangi hastalıklar yatıyor?
Uykusuzluğun en yaygın nedeni psikiyatrik rahatsızlıklardır. Psikiyatrik hastalıkların hemen hepsinde uykusuzluk görülür. Uykusuzluk özellikle depresyon; panik bozukluk ve alkol bağımlılığında sık sık ortaya çıkar. Ayrıca alzheimer, epilepsi, parkinson, ağrı yaratan her tür hastalık ve solunum sistemi rahatsızlıkları uykusuzluğa neden olabilir. Bunun için bir psikologla konuşmanız gerekebilir.
'EVET'LERİNİZ ÇOĞUNLUKTAYSA MUTLAKA DOKTORA GİDİN!
Yeterli süre uyumanıza rağmen gün içinde kendinizi yorgun mu hissediyorsunuz?
Haftada iki gece uykuya dalma güçlüğü mü çekiyorsunuz?
Akşam saatlerinde veya yatağa girdiğinizde bacaklarınızda tanımlayamadığınız bir huzursuzluk mu hissediyorsunuz?
SIK MI RÜYA GÖRÜYORSUNUZ?
Akşam olunca uyuyamayacağınız endişesine mi kapılıyorsunuz?
Yatakta sürekli bacaklarınızı hareket mi ettiriyorsunuz?
Gece içinde nefes alamama hissiyle mi uyanıyorsunuz?
Horlamanızın yan odalardan bile duyulduğu mu söyleniyor?
Uykuda nefesinizin durduğu mu söyleniyor?
Gece sıklıkla tuvalete mi gidiyorsunuz?
Geceleri baş, boyun veya göğsünüzde terleme oluyor mu?
Geceleri bacaklarınıza kramp mı giriyor?
Okurken veya televizyon seyrederken uyukluyor musunuz?
Uykulu olduğunuz için uzun süre araba kullanamıyor musunuz?
Gün içinde dayanılmaz uyku atakları mı yaşıyorsunuz?
Çok sık mı rüya görüyorsunuz?
Geceleri uykudan bağırarak ve korkuyla uyandığınız mı söyleniyor?
Yukarıdaki sorulardan bir kaçına 'evet' yanıtı veriyorsanız; bir uyku uzmanına başvurmanızda yarar var.