Kanserin intihar etmeyi bilmediğini o keşfetti

Genç bilim insanları, kafamızdaki klasik bilim adamı portresine uyuyor mu yoksa tarzları 'eski'lere kıyasla çok mu farklı? Mesela sosyal hayat hiç ilgilerini çekmez mi? Akıllarındaki tek şey yalnızca çalışmak mıdır; laboratuvarlarından hiç çıkmazlar mı? Son dönemde yaptıkları çalışmalarla dünyada adlarından bahsettiren, 'bilimin yeni yüzü'nü temsil eden yeni nesil bilim adamları bu hafta GÜNAYDIN'a konuk oluyor. Hem çalışmalarını anlatıyorlar, hem de özel hayatlarının kapılarını aralıyorlar...
Dünyanın en saygın bilim dergilerinden 'Science' ona 'Avrupa Kıtası Genç Araştırmacı Ödülü'nü verdi. Türk bilim adamı Dr. Ataman Şendöl, bu ödül için günde 14 saatini Zürih Üniversitesi Mikrobiyoloji Bölümü'ndeki laboratuvarlarda çalışarak geçirdi. Oksijen azlığında kanser hücrelerinin ölmesini engelleyen bir geni buldu. Onun çalışmaları, şu anda binlerce hasta için umut ışığı anlamına geliyor. Şendöl, Zürih'ten Günaydın'ın sorularını yanıtladı...
Kanserli hücrelerin intihar ederek kendi kendilerini yok etmeleri mümkün mü?
Normalde hücreler bazen hastalıklı olduklarını anlıyor ve kendi kendilerini yok ediyorlar. Yani intihar ediyorlar! Bedenimizde günde yaklaşık 50 milyar hücre ölüyor ve bunların arasında hastalıklı olanlar da yer alıyor. Bu iyi bir şey çünkü ölenlerin yerine yeni hücreler oluşuyor. Ancak kanserli hücrelerde bu doğal 'hücre intiharı' yani 'programlanmış hücre ölümü' gerçekleşmiyor.
Vücudun kendi yeteneklerini kullanıp kanserli hücreyi ölüme zorlaması mümkün mü?
Vücut kendi yeteneklerini kullanıp kanserli hücreyi yok edemediği için, şu anda kullanılan kanser tedavisi (kemoterapi) yöntemlerinin çoğu, zaten programlanmış hücre ölümünü aktive ederek tedavi ediyor.
SOLUCANLAR İNSANA BENZER
Yalnızca solucanlarda bu çalışmaların doğru yanıt verdiğini okudum. Bunu insanlara uyarlamak mümkün olacak mı?
Bildiğiniz gibi, bir şeyi araştırmak için model organizmalar kullanılır. Klasik model organizmalar yanında fare veya drosophila gibi son senelerin önemli bir model organizması da solucanlar... Son sekiz senenin üç Nobel mükafatı, solucanlarla yapılan bilimsel araştırmalara verildi. Bu Nobel tıp ödüllerinden bir tanesi de 2002 yılında verilmiş olan 'Programlanmış hücre ölümü'dür. Çünkü bu programı kontrol eden genler ilk kez solucanlarda bulundu. Tabii ki solucanları araştırdığımız için onları kullanıyor değiliz. İlk araştırmaları solucanda yaptıktan sonra, insandaki genlerde de aynı işlemin olup olmadığını araştırdık. Aynı geni insan hücrelerinde de bulduk. Birkaç santimlik solucanın DNA yapısı ve sayısı insanınkiyle büyük benzerlik gösteriyor.
TÜRKİYE'YE BELKİ DÖNEBİLİRİM!
Asistan olduğumda iki ay İbn-i Sina Hastanesi'nde çalıştım. Hastanede çok güzel bir ortam vardı. O bakımdan her an her şey olabilir ve araştırmalarımı bir süre de olsa Türkiye'de yürütebilirim. Yaptığımız araştırmalardaki teknikler çok pahalı. Çin, ABD'deki araştırmacılarını ülkesinde çok iyi bir ortam kurarak geri alabildi. Türkiye de bu ortamı sağlarsa dönebilirim.