Sinsice yaklaşan düşman yüksek tansiyon

Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Nuri Kurtoğlu; yüksek tansiyonla ilgili sorularımızı yanıtladı...
Yüksek tansiyon nedir? Her yıl tansiyon verileri değişiyor; tam olarak yüksek tansiyon rakamları kaçtır?
Atardamarlardaki kan basıncının normalden yüksek olması, yüksek tansiyon olarak tanımlanır. Anormal kabul edilen kan basıncı konusunda hâlâ tartışmalar sürerken, kan basıncındaki küçük artışların dahi insan hayatı üzerinde olumsuz etkileri olduğu aşikâr... Kan basıncı değerlerinin 115/75 mmHg üzerine çıkmasıyla birlikte hipertansiyonun zararlı etkileri görülmeye başlar.
Yüksek tansiyon çok sık görülen bir hastalık mı?
Çok sık görüldüğünü söyleyebiliriz. Ülkemizde 20 yaş ve üzerindeki nüfusta, yaklaşık 5 milyon erkek ve 6 milyon kadında hipertansiyon sorunu var. Problemin boyutları sandığımızdan büyük. 65 yaşında ve kan basıncı 130-139/85- 89 mmHg olan hastaların yüzde 50'sinde, kan basıncı 120-129/80-84 mmHg olan hastaların ise yüzde 26'sında dört yıl içinde hipertansiyon görülür.

60 YAŞINDAN SONRA ÇOK SIK GÖRÜLÜYOR
Yaş ilerledikçe tansiyon da yükselir mi?
Evet, yüksek tansiyon görülme sıklığı yaşla birlikte artış gösterir. 30-39 yaş grubunun yüzde 19'unda görülen bu hastalık, 50-59 yaş grubu erkeklerin yarısından biraz azında, kadınların ise yarısından fazlasında görülür. 60 yaşından sonra ise her üç kişinin neredeyse ikisinde hipertansiyona rastlanır.
Büyük tansiyon mu yoksa küçük tansiyon mu daha tehlikelidir?
Küçük kan basıncının yüksekliği genellikle 50 yaşından genç hastalarda görülürken, daha yaşlı kişilerde büyük damarların sertleşmesi sonucu büyük kan basıncında artış meydana gelir. Tedaviyle, her iki kan basıncının da düşürülmesi amaçlanır. Yapılan çalışmalarda, büyük kan basıncındaki yüksekliğin daha tehlikeli olduğu sonucuna varılmıştır.
Hipertansiyonun sonuçları nelerdir?
Hipertansiyonun sonuçları arasında beyin damar tıkanıklıkları veya kanamaya bağlı gelişen felçler, kalp krizi, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, demans ve genç yaşta görülen ölümler sayılabilir. Hipertansiyonun tedavisi, tüm bu korkulan sonuçların önüne geçebilir.
NEFES DARLIĞINA NEDEN OLUR
Hastane ortamı, gerçekten tansiyonu yükseltir mi?
Hastane veya muayenehanelerde ölçüldüğünde yüksek seviyede çıkan kan basıncı; günün diğer saatlerinde evde veya hastane dışında ölçüldüğünde normal çıkabilir. 'Beyaz önlük hipertansiyonu' denilen bu durum, ülkemizde yaklaşık yüzde 10-20 oranında görülür. Bu hastaların normal yaşamlarında tansiyonlarını dikkatlice takip etmelerinde fayda var. Bu hastalarda, kalp damar hastalığı için etken olan diğer risk faktörlerinin ortadan kaldırılmasına çalışılmalıdır. Genelde 'beyaz önlük hipertansiyonu' tek başına kalp damar hastalığına neden olmaz.
Yüksek tansiyonu olan kişilerde en sık görülen şikayetler nelerdir?
Hipertansiyon, hiçbir bulgu vermeden ortaya çıkabilir. Bu nedenle 'sinsi düşman' olarak da adlandırılır. Hastalar genellikle nefes darlığı, göğüs ağrısı, çarpıntı, baş ağrısı, baş dönmesi ve göz kararması gibi belirtilerden şikayet eder.
Yüksek tansiyon tedavi edilebilir mi?
Evet, günlük yaşamda alınabilecek önlemlerin yanı sıra modern ilaç tedavileri ile hipertansiyonu kontrol altına almak mümkün. Dikkat edilmesi gereken nokta; tedaviye tam uyulması ve düzenli kan basıncı kontrolüdür.
İlaç dışında yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan yöntemler var mı?
İlaç tedavisine rağmen kontrol altına alınamayan dirençli hipertansiyon hastalarında, 'renal sempatik denervasyon' adı verilen yöntemle oldukça başarılı sonuçlar alınabiliyor. Anjiografi benzeri bir metotla yapılan bu işlemde; böbrek damarlarının sinirleri yakılarak kan basıncı düşürülüyor.
Toplumda yüksek tansiyon ne oranda tedavi edilebilmektedir?
Hipertansiyon tedavisinde halen istenilen başarı yakalanamadı. Ülkemizde hipertansiyonu olan hastaların yarısı, bunun farkındadır. Bu hastaların yüzde 30-40'ı ilaç tedavisi alırken, başarı oranı yüzde 50'dir.
DAMAR TIKANIKLIĞI VE TÜMÖRLER KAN BASINCINI YÜKSELTEBİLİR
Hipertansiyon tanısı konulan hastaların yaklaşık yüzde 95'inde, altta yatan herhangi bir neden tespit edilemez. 'Esansiyel hipertansiyon' olarak adlandırılan bu grubun dışında kalanlarda ise yüksek tansiyonun başlıca nedenleri şunlardır:
Kronik böbrek hastalıkları
Aort damarının daralması
Vücutta aşırı steroid hormonu üretimi
İlaçlara bağlı olarak ortaya çıkan hipertansiyon
Tıkayıcı idrar yolu hastalıkları
Böbrek damar tıkanıklıkları
Uyku apnesi
Tiroid veya paratiroid bezinde görülen hastalıklar
Böbrek üstü bezi tümörleri
KORUNMAK İÇİN NELER YAPMALI?
Aşırı kilo, sağlıksız beslenme, egzersiz yapmama, fazla tuz tüketimi ve sigara, alkol kullanımı; hipertansiyonu tetikleyen faktörlerin başında gelir. Riski azaltmak için şu önlemler alınabilir:
KİLO VERİN: 10 kilo vermekle; büyük kan basıncında 5-20 mmHg azalma sağlanır.
SAĞLIKLI BESLENİN: Meyvesebze ile düşük kolesterollü besinler tüketmek; hipertansiyonun kontrolüne yardımcı olur. Lifli besinler ve balık yağı da günlük beslenmede bulunmalıdır. Sebze ve meyvelerden alınan potasyum, kan basıncını düşürür.
SODYUMU AZALTIN: Günlük sofra tuzunun 6 gramla sınırlandırılması gerekir.
YÜRÜYÜŞ YAPIN: Günde 30 dakika yürümek; kilo vermeyi kolaylaştırırken, kan basıncının düşmesine de yardımcı olur.
ALKOLÜ AZALTIN: Yetişkin erkekler için günlük alkol tüketimi; 300 ml şarap, 60 cc viski veya 720 cc bira ile sınırlandırılmalıdır. Kadınlar ve zayıf erkekler için üst limit, bu rakamların yarısı olarak düşünülmelidir.
SİGARAYI BIRAKIN: Sigara; tüm kalp damar hastalıklarında riski iki-üç kat artıran bir faktördür. Her sigaradan sonra, 15-30 dakika süren kan basıncı yükselmeleri görülür.
GEVŞEYİN: Duygusal stres, kan basıncında yükselmeye neden olur. Yoga, transandantal meditasyon, psikoterapi gibi yöntemler; kan basıncının kontrolünü kolaylaştırabilir.