Boy uzamasını engelleyen hastalıklar

Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Başkanı, Acıbadem Kadıköy Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bölümü Uzmanı Prof. Dr. Serap Semiz, boy kısalıklarının yüzde 20'sinin altında bazı hastalıkların bulunduğunu söylüyor. Bu nedenle anne ve babaların çocuklarını çok iyi gözlemlemeleri gerekiyor. Prof. Dr. Serap Semiz, boy kısalığıyla ilgili sorularımızı yanıtladı:
KORTİZON ETKİLİYOR
Çocukların büyümesinde ailelerin en çok üzerinde durduğu konuların başında boy kısalığı geliyor. Bu konuda neler söylersiniz?
Bir çocuğun anne ve babasının boyu, o çocuğun boy potansiyeli hakkında bize fikir veriyor. Uzun boylu ailelerin çocuklarının uzun, kısa boylu ailelerin çocuklarının kısa boylu olmalarını bekliyoruz. Az oranda bu kuralın dışında büyüyen çocuklara da rastlayabiliyoruz. Ailevi boy kısalıkları ve yapısal büyüme ergenlik gecikmesi, boy kısalıklarının yaklaşık yüzde 80'ini oluşturuyor. Aslında kısa boylu çocukların çoğu normal-kısa dediğimiz grupta yer alır. Nedene yönelik araştırmalarda, çoğunlukla bir hastalık saptanmaz. Oysa, boy kısalıklarının sadece yüzde 20'sinde altta yatan başka bir hastalık saptanır.
Hangi durumlar ve hastalıklar çocukların büyüme ve gelişmesini engelliyor?
Düşük doğum kilolu bebeklerin yüzde 10-15'i büyümeyi yakalayamıyor. Kronik hastalıklarda, hem hastalığın kendisi, hem de hastalıkta kullanılan ilaçlar ve beslenme yetersizlikleri bir araya gelerek büyüme geriliğini ortaya çıkarabiliyor. Örneğin, astım hastası bir çocukta; hem astım atakları, hem de uzun süre ve yüksek dozda kullanılan kortizonlu ilaçlar büyümeyi olumsuz etkiliyor. Böbrek hastalıkları, kansızlık, bağırsak emilim kusurları (çölyak, ülseratif kolit), kalp hastalıkları büyüme ve gelişmeyi etkileyen diğer kronik hastalıklar. Çölyak hastalığında; arpa, buğday, çavdar ve yulafta bulunan gliadin isimli bir proteine karşı bağırsakta reaksiyon ortaya çıkıyor. Alınan gıdalar bağırsakta emilemiyor. Bu çocukların bir kısmında sindirim sistemine ait bulgular olmaksızın sadece büyümede yavaşlama gözlenebiliyor.
DOWN SENDROMU ETKİLER
Sendromlar ve kromozomal hastalıkların boya etkileri nelerdir?
Bazı kromozomal hastalıklar ve sendromlarda boy kısalığı gözlenebilir. Bu sorunlar, genlerle ilgili olabileceği gibi, ilk kez ortaya çıkabilir. Sendrom, tanımlayan kişi ya da kişilerin adı ile anılan, fiziksel anomalilerin birden fazlasının bir arada görüldüğü durumlardır. Büyüme geriliği çok sayıda sendromun bir bileşeni olarak gözlenebilir. Boy kısalığıyla giden sendrom ve kromozomal hastalıklardan en iyi bilineni Down sendomudur. Bu çocuklar oldukça kısa boyludur. Turner Sendromu, ergenlik yaşına doğru fark edilen bir boy kısalığı nedenidir. Bu sendroma sahip kız çocuklarda boy kısalığı yanında, yumurtalık gelişiminin olmaması ve diğer birçok fiziksel anormallikler gözlenir. Ergenlik başlayamaz. Bazen bu sendromun karakteristik özelliklerinin hepsi bir arada olmayabilir. Bu nedenle kızlarda, boy kısalığına neden olan herhangi bir neden bulunamaz ise, bu sendrom mutlaka akla gelmelidir. Gerekirse kromozom incelemeleri yapılmalıdır.
TEDAVİYE ERKEN BAŞLANIRSA BOY OLUMSUZ ETKİLENMEZ
Hipotiroidi: Doğumsal hipotiroidi, önlenebilir bir zeka geriliğine neden olan, aynı zamanda büyüme geriliğine yol açan tiroid bezinin yetersiz çalışması durumudur. Tedaviye erken başlanırsa zeka gelişimi veya boy etkilenmez.
Haşimato tiroidi: Edinsel hipotiroidinin en sık nedenidir. Kızlarda, erkeklerden daha fazla görülür. Anne, baba, teyze, hala gibi yakınlarında varsa görülme olasılığı artar.
Hipofiz bezi kaynaklı sorunlar: Çocukta büyüme hormonu eksikliği; doğumsal gelişim kusurları veya edinsel olarak hipofiz bezinin enfeksiyon, travma, tümör, radyasyon tedavisi gibi nedenler ile zarar görmesiyle veya genetik nedenler ile oluşabilir.