İntiharı düşünen kişi nasıl geri kazanılır?

Fulya Ugan / Sabah.com.tr

ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü'nden mezun Mehmet Pişkin (36)'in, dün saat 08.00 sıralarında Facebook ve Twitter hesabından, "Merhabalar, bu sabah hayatıma son veriyorum. İntihar notu olarak dandik bir video bırakıyorum. Hayatıma güzellik ve ilham katan herkese teşekkür ederim. İyi bakın kendinize" notuyla paylaştığı video herkesi şoke etti.

Bunun üzerine milyonlarca kişi yorum yaptı, sayısız iddia ortaya atıldı. Sonrasında ise, intihar ederek yaşamını sonlandırmak isteyen bir insanın hangi ruh hali içerisinde olduğu ve bu gibi durumda olan kişileri nasıl vazgeçirmek gerektiği soruları merak edilir oldu.

Bir kişinin intihar edeceğini nasıl anlarız? Onu bu kararından nasıl vazgeçirebiliriz?

2014 yılında yayımlanan Dünya Sağlık Örgütü İntiharı Önleme raporuna göre; dünyada her yıl en az 800 Bin kişi intihar ederek yaşamına son vermektedir. Zengin ülkelerde erkeklerin intihar etme olasılığı kadınların üç katı iken, daha fakir ülkelerde bu oran 1,5 kata inmektedir. Dünya genelinde 15-29 yaş aralığında en büyük ikinci ölüm nedeni intihardır.

İntihar, kişinin istemli şekilde kendisinin ölümüne yol açma eylemi olarak tanımlanabilir. İntihar hakkında, insanlar arasındaki en yaygın düşünce, üstesinden gelinemeyen duyguları düzenlemek için intiharın tek çözüm olduğu inancıdır. İntiharın çekiciliği, katlanılamayan duygulara en sonunda son verecek olmasıdır. Trajedisi ise, yoğun duygusal stresin insanların gözlerini alternatif çözümlere kapatmasına neden olmasıdır.

Şişli Florence Nightingale Hastanesi Nöroloji uzmanlarından Uzm. Psk. Emrah Polat, intiharın nedenlerini, intihar etme eğilimi olanların verdikleri belirtileri ve bunu önlemenin yollarını anlattı.

İNTİHARA YÖNELME NEDENLERİ

Herkes zaman zaman yalnızlık, depresiflik, çaresizlik ve umutsuzluk duygularını yaşar. Aile üyelerinden birinin kaybı, bir ilişkinin bitmesi, onurumuza karşı yapılan saldırılar, değersizlik hissi ve/veya büyük finansal aksilikler herkesin hayatının bir noktasında yüzleşmek zorunda kalabileceği ciddi problemlerdir. Herkesin duygusal düzenlemesi biriciktir, herkes bu durumlara farklı şekillerde yanıtlar verir. Bir kişinin intihara eğilimli olduğunu göz önünde bulundurursak, krizin bu kişinin bakış açısından doğru değerlendirilmesi kaçınılmazdır. Ne görülebileceğinin başka birine göre çok az bir anlamı vardır ve size göre önemsiz olan bir olay bir başkasına göre son derece stres verici olabilir. Krizlerin doğasına bakmadan, eğer bir kişi durumun üstesinden gelemeyeceğini hissederse, intiharın çekici bir çözümmüş gibi görünme tehlikesi bulunmaktadır.

Araştırmalar, intihar girişiminde bulunanların %90'ından fazlasının o sırada psikolojik bir rahatsızlığının olduğunu göstermektedir. İntihar davranışı için risk, psikolojik rahatsızlığın tipine göre değişir. İntiharların yaklaşık %60'ının depresif bozukluk ve bipolar bozukluktan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ayrıca şizofreni, alkolizm ve kişilik bozukluğu da intihar riskini artırmaktadır.

İNTİHAR NİYETİNİ ANLAMANIN YOLLARI

Peki, bir kişinin intihar girişiminde bulunacağını anlamanın yolları var mıdır?

İntiharların çoğunda girişimin hemen öncesinde uyarıcı bazı belirtiler geriye dönük olarak tespit edilebilse de, intiharın kesin olarak önceden tahmininin her zaman mümkün olmadığını kabul etmek gerekir. Ancak bazı belirtilerin özellikle ciddiye alınarak kişinin uzman tarafından değerlendirilmesi sağlanmalıdır:

- Kişi sürekli ölümden bahsediyor, düşünceleri bununla meşgulse
- Kişide klinik düzeyde depresyon mevcutsa
- Kişi ölümle sonuçlanması muhtemel şekilde riskli davranışlar sergiliyorsa: Hayati ilaçlarını almayı reddetme, hızlı araba kullanma gibi
- Kişi önceden ilgilendiği etkinliklerden uzak durmaya başlamışsa
- Kişi çaresiz, yalnız ve suçlu hissettiğini ifade ediyorsa
- Kişi son dönemlerde ileri düzeyde keyifsiz, isteksiz, kaygılı olduğu halde aniden neşeli ve sakin bir yapıya büründüyse
- Kişi intihar isteğini açıkça belirtiyorsa
- Kişi veda etmek üzere ziyaretlerde ve benzeri girişimlerde bulunuyorsa

İNTİHAR ETME DÜŞÜNCESİ OLAN BİR KİŞİYİ VAZGEÇİRMEK MÜMKÜN

Nasıl yardım eli uzatılır? Kararından nasıl vazgeçirilir?

Acıbadem Fulya Hastanesi Psikiyatri doktorlarından Dr. Aylin Aksoy Çoban, intihara meyilli kişilerin bu fikirden nasıl vazgeçirileceği konusunda önemli bilgiler verdi.

İntiharı kendi içinde sınıflamak gerekiyor. Tamamlanmış intihar dediğimiz ölümle sonuçlanan intihar vakaları var, bir de intihara yönelik davranışlar sergileme durumları var ki bunların hepsi ölümle sonuçlanmıyor.

İntihar önlenebilir mi; evet önlenebilir. Bu tip bir durumla karşılaşıldığında bizim genel yaklaşımımız intihar davranışı sergilemiş ve sağlığı iyi olan insanlarla konuştuğumuzda paylaştıkları sosyal yaşamda aile yaşamında iş yaşamında çeşitli problemler yaşayan ve bu problemlerin üstesinden gelemeyen insanların intiharı bir çözüm gibi gördüğünü fark ediyoruz.

Aslında ortaya konan sorunlar çözümlenemeyecek sorunlar değil. Bu kişi ile karşılaştığımızda önce onu güvence altına alıp, yaşadığı sorunların çözülebilir olduğunu gösterip ve yaşadığı o depresif durumun bir sonucu olduğu, kendini çözümsüz hissettiği aslında her şeyin bir çözümü olabileceğini iletip, çeşitli çözüm noktalarını nasıl oluşturabiliriz birlikte bakıyoruz.

En önemlisi şu; intihar eğilimi olan veya davranışı sergileyen bir kişinin majör anlamda klinik depresyonda olup olmadığını ayırt etmek gerekir. Çünkü depresyonun en uç noktası intiharla sonuçlanabiliyor. Hayattan tamamen ümidini kaybetmiş, umutsuz insan bazen çözüm yolu olarak intiharı tercih edebiliyor.

İNTİHAR ÖNLENEBİLİR BİR DURUM

En son yaşanan Mehmet Pişkin olayında da kişi bıraktığı videoda ne kadar sağlıklı görünse de aslında altta yatan kronik bir depresif durumu ne yazık ki olabilir. Bu nedenle mevcut durumda ciddi bir depresyon var ise kişinin bazen inisiyatifine bırakılmadan onun ruhsal ve bedensel sağlığını gözeterek biz tedaviye başlıyoruz. Bu tedavi çoğu zaman hastaneye yatarak ilaç tedavisi ile bazen daha ileri bir tedavide olabiliyor. Hatta dünyada bir çok ülkede elektroşok tedavisi tek kullanıldığı endukasyon olarak geçer. İntihar riski varsa ilaç tedavisinin etkisinin çıkması için zamana ihtiyaç olur, o zamanı kısaltmak için şok tedavisine başvururuz. Yani intihar aslında önlenebilir bir durum.

İNTİHAR EDEN KİŞİLERİN BEYİNLERİ İNCELENDİĞİNDE ÇIKAN SONUÇ...

İntihar bir tercih midir; bazen hayır. İntihar etmiş bir sürü vakanın beyinleri incelendiğinde beyinde serotoni dediğimiz maddenin tamamen azaldığı neredeyse kalmadığı bir bilimsel sonuç çıkmış. Aslında bu kişilerin gerçekten biyolojik olarak bir sıkıntı yaşadığı ve bunun sonucunda serotoninin azalmasıyla gerçekten yaşama devam etme iç güdüsünün gerçekten azalıp ölüme yönlendirdiğine dair bir çok çalışma var. O yüzden intihar önlenebilecek bir durum.

YARDIM ÇIĞLIĞINI DUYMAK HAYAT KURTARIYOR

Ancak bazı intihar vakalarında şunu görürüz; çevresinde sevdiği ve önemsediği insanlara karşı bir ciddi bir cezalandırma durumu olabiliyor, hayatı cezalandırma görülüyor. Depresyonun yanında ciddi bir kişilik bozukluğunun göstergesi olabiliyor. Bezen de gerçekten intihar eğilimi ölmek için olmuyor, bazen sadece dikkat çekmek veya yardım çığlığı, yardım istediği olabiliyor. Bazen bu durum ölümle sonuçlanabiliyor bazen de kişi kaybetmeden de üstesinden gelinebiliyor. Bu yüzden intihar eden kişilere davranış ve yaklaşım çok önemlidir. Neye ihtiyacı var hayatında ne eksik bu noktalar bulunup hem ilaç tedavisi hem de destekleyici tedaviler psikoterapilerle intiharlar engellemek mümkün.

NİHAT HATİPOĞLU İNTİHAR HAKKINDA KONUŞTU

İlahiyatçı Yazar Nihat Hatipoğlu, "Allah intiharı affeder mi?" sorusunu şöyle yanıtladı:

"İntihar büyük günahlardandır. İntihar eden katil olmuş olur. Kendisini öldürmüş olsa da katildir. Çünkü kendisi hakkındaki hükmü, Yüce Allah'a bırakmalıydı. Bütün bunlarla beraber intihar eden dinden çıkmaz. Kendini eğer Müslüman olarak ifade ediyorsa Müslümandır. Ona dua etmek, cenaze namazını kılmak lazımdır."