Yumurtalık kistleri kısırlığa yol açabilir

Kistler, kadınların anne olmasını engelleyebiliyor. Medical Park Göztepe Hastanesi'nden Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Betül Görgen, kadınların kabusu kistler hakkında bilgi verdi...
Yumurtalık nedir?
Yumurtalıklar, karnın alt bölgesinde, rahmin iki yanında yerleşmiş olan badem biçimli organlardır. Görevleri kadınlar için özellikli hormonları üretmek ve her ay üreme için şart olan yumurta üretimini gerçekleştirmektir. Her ay yumurtalık içinde seçilen bir yumurta büyümeye başlar. Bu yumurta belli boyuta geldiği zaman aynı zamanda olgunlaşır ve yumurtayı içeren kese yırtılarak içindeki yumurta dışarı salınır. Salınan bu yumurta tüplerin biri tarafından yakalanır ve döllenmek üzere rahime doğru yola çıkar. Yırtılan kese şeklini yitirir ve sarı bir oluşum meydana gelir. Sarı oluşum bir sonraki yumurta gelişimini sağlayacak hormonları üretir. Yumurtalıklar kadın için en önemli iki hormonu; östrojen ve progesteronu üretir. Göğüs gelişimi ve vücut kıllanması, kadınsı fiziki görünüm, adet döngüsü, gebelik; bu hormonlar sayesinde oluşur.
Tam olarak yumurtalık kisti nedir?
Tam anlamıyla kist; içi sıvı ya da yarı katı içerikle dolu olan bir kesedir. Vücutta herhangi bir yerde oluşabilir. Yumurtalık kistleri yumurtalıklarda yer alır. En sık rastlanan tip, işlevsel kistler olup adet döngüsü boyunca rastlanabilirler. İşlevsel kistler 2 tiptir. Birincisi folikül kistleridir. Bu kistler yumurtayı içeren kesenin yırtılmaması ve içindeki yumurtayı salıvermemesi sonucu oluşurlar. Bu tip kistler bir-üç ay içinde kaybolurlar. İkincisi ise sarı cisim kistleridir. Burada yumurtayı içeren kese yırtıldıktan sonra kaybolmaz ve kapanır. İçinde sıvı birikir. Bu kistler sıklıkla birkaç haftada kaybolurlar.

AĞRIYA NEDEN OLABİLİRLER
Başka hangi tip kistlere rastlanır? Endometriomalar (çikolata kistleri): Bu kistler endometriosisi olan kadınlarda bulunur. Ve rahim içi dokusu olan endometriumun yumurtalıklarda yerleşmesi sonucu oluşur. Özellikle adet sırasında ve cinsel ilişki esnasında ağrıya neden olurlar. Kistadenomlar: Bu kistler, yumurtalığın dış yüzeyini oluşturan hücrelerden oluşurlar. İçlerinde jelimsi yoğun bir sıvı bulunur. Oldukça büyük boyutlu olabilirler.
Dermoid kist: Bu kistler çok farklı hücreler içerebilir. İçinde saç, diş ve başka dokular da olabilir. Çift taraflı ve büyük boyutlu olabilirler.
Polikistik yumurtalıklar: Bu kistler yumurtanın kesenin içinde kalıp salıverilmemesi nedeniyle oluşur. Bu tekrarlayıcı bir durumdur. İçinde yumurta olan bu keseler bazen büyüyebilir.
Yumurtalık kistleri belirti verir mi?
Bu kistlerin çoğu herhangi bir yakınmaya neden olmaz. Çok az bir kısmı da aşağıdaki şikayetlere neden olabilir;
Basınç etkisi
Karında şişkinlik
Ciddi karın ağrısı
Vajinada gerginlik
İdrar yapmada güçlük
Ağrılı cinsel ilişki
Ağrılı adet görme
Bulantı ve kusma
Göğüslerde alışılmamış hassasiyet

ELLE MUAYENEDE HİSSEDİLEBİLİR
Yumurtalık kistlerinin tanısı nasıl konur?
Kistlerin tanısı genellikle rutin jinekolojik muayene esnasında konur. Özellikle büyük boyuttakiler elle muayenede hissedilebilir. Kesin tanı için:
Ultrasonografi (doppler)
Gebelik testi
Hormon testleri yapılmalıdır. CA 125 isimli kan testi, kanserle ilgili bir durum olup olmadığını ortaya koymak için kullanılır. Yumurtalık kanserlerinde kanda CA125 miktarı yükselir. Fakat bazı over kanserlerinde bu antijenin değeri artmayabileceği gibi bazı kanserle ilgisi olmayan durumlarda da yüksek saptanabilir (Miyomların ve endometriosis varlığında). Kanser dışı durumlardaki yükseklikte olgu yaşı genelde 35 altındadır.
Yumurtalık kistleri önlenebilir mi?
Gerçeği söylemek gerekirse bu mümkün değildir.
Kadınların yumurtalık kisti oluşturma olasılığı en fazla hangi dönemdedir?
Çoğu işlevsel kist, üreme çağında görülür. Bunlarında büyük bir kısmı iyi huylu kistlerdir. Menopozla beraber kistlerin kötü huylu olma olasılığı da artar.
Folikül kisti olması önemli midir?
Folikül kistleri, olgunlaşan yumurtayı yırtılarak atması gereken kesenin bu işlevi yapamamasından dolayı gelişir. Kese yırtılmazsa büyümeye devem eder. Bazen o kadar büyür ki, cerrahi tedavi şart olur. Bu büyümüş sıvı dolu kese kendiliğinden yırtılabilir ve bu şiddetli ağrıya neden olur. Ayrıca yırtılma yerinde bir damarın hasar görmesi nedeniyle karın içi kanama meydana gelebilir ve acil cerrahi müdahale gerekebilir.

YAPIŞIKLIKLAR OLUŞABİLİR
Endometrioma (çikolata kisti) nedir?
Endometrium rahimde bulunması gereken bir dokudur. Ama bazen yumurtalıklarda ve karnın içinde farklı yerlerde bulunabilir. Yumurtalıklara yerleşen bu doku her ay hormonal etkiyle olması gereken değişikliklere uğrar ve adet döneminde de yumurtalık dokusu içinde kan birikimine neden olur. Zamanla bu kan bekledikçe değişime uğrar ve koyu renkli ve kıvamlı bir kist içeriği meydana gelir. Eğer kist duvarı yırtılırsa, ciddi ağrı ve kist içeriğinin karın içine yayılmasına bağlı ciddi yapışıklıklar oluşabilir. Diğer kistlerden farklı olarak bu kistler kısırlığa yol açabilir.
AMELİYAT ALTERNATİFLERİ
Laparoskopi: Kist çok büyük değil ve iyi huylu görünümdeyse tercih edilir. Böylece küçük bir kesiden genel anestezi altında karın boşluğuna girip kisti çıkarmak mümkündür. Laparotomi: Kist çok büyük ve kanseröz olduğundan şüphe ediliyorsa karnın açılması düşünülür. Genel anestezi altında uygulanır. Bazen kesin tanıya operasyon sırasında inceleme ile ulaşılır ve kanser saptanırsa diğer dokuların da alınması gerekebilir. Eğer tek yumurtalığınız alınırsa, kalan yumurtalık fonksiyonlarına devam eder. Doğum kontrol hapları yumurtalamayı durdurarak kist oluşumunu engellemek için kullanılır. Yumurtlama olmazsa yeni kist de oluşmaz.
YUMURTALIK KİSTLERİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kistiniz varsa ikinci muayene için bir-üç ay beklemek gerekebilir. Doktorunuz ikinci muayenede kistin boyutunda değişiklik olup olmadığını kontrol edecektir. Kist;
Postmenapozal dönemde ortaya çıktıysa
Birkaç ay beklendiği halde geçmediyse
Gitgide büyüyorsa
Görünümde değişikliğe uğruyorsa
Sürekli ağrıya neden oluyorsa kistin çıkartılması düşünülür.