Kök hücre(stem cell) uygulamaları

Son yıllarda kök hücre konusundaki araştırmalar ve uygulamalar büyük ve heyecan verici bir patlama yaşamıştır. Neredeyse her gün bu konuda yeni bir araştırma yayınlanmakta veya yeni bir uygulama tanıtılmaktadır. Klinik ve deneysel uygulamalarda kullanılan Kök Hücrelerin 2 tane ayrı kaynağı vardır

EMRİYOLOJİK KÖK HÜCRELER

Bu hücreler embriyolojik döneminin blastokist safhasında elde edilen hücrelerdir ve Puliripotent özellikleri vardır. Embriyolojik kök hücrelerin klinik kullanımı konusunda etik, hukuksal, güvenilirlik tartışmaları halen devam etmektedir.

ERİŞKİN KAYNAKLI KÖK HÜCRELER

Erişkin kaynaklı kök hücreler, klinik kullanımı olan hücrelerdir ve erişkin insan vücudundan elde edilir. Bu hücreler Multipotent özelliktedir; bunun anlamı normal erişkin dokularda bulunup, o dokuların tamiri ve fonksiyonlarını koruma görevi yapmaktır. Mezenşimal(Mesenchymal Stem Cell) Kök Hücre adı verilen bir erişkin kök hücre tipi ise yağ dokusuna, kıkırdak dokusuna, kas dokusuna ve kemik dokusu gibi destek dokularına dönüşebilme ve o bölgelerde oluşan hasarları tamir edebilme gücüne sahiptir. Bu da neden Mezenşimal Kök Hücrelerin klinik uygulamalarda kullanıldığını açıklamaktadır.

KÖK HÜCRELER NASIL ELDE EDİLİR VE NASIL HAZIRLANIR?

Kök Hücreler, kemik iliği, periosteom (kemik zarı), yağ dokusu, plesenta, kordon kanı, kan, amniotik sıvı, diş pulpası, sinovyal doku, deri ve iskelet kas dokuları gibi çeşitli kaynaklardan alınabilir. Bununla birlikte, kemik iliği, yağ doku ve kas dokusu, kök hücre elde edilmesi diğer yerlere göre daha kolay bölgeler ve dokular olduğundan daha çok tercih edilmektedir.

Çeşitli insan dokularından elde edilen kök hücreler en sıklıkla santrifügasyon yöntemiyle steril şartlarda bu iş için üretilmiş özel aparatlar ve cihazlar kullanılarak birim hacimdeki sayıları arttırılır ve klinik uygulamaya hazır hale getirilir.

İNSAN VÜCUDUNA KÖK HÜCRE UYGULAMA YOLLARI NELERDİR?

Uygulamaya hazır kök hücreler damar yolu (intravenöz)ile, eklem aralığına(intaartiküler) veya hasarlı dokuya direk enjeksiyon ile, taşıyıcılar(scaffold) üzerine ekilen kök hücrelerin ameliyat ile hasarlı bölgeye ulaştıktan sonra direk hasarlı bölgeye yerleştirme yöntemi gibi yöntemlerle uygulanabilir.

KÖK HÜCRELER HASARLI DOKUYA NASIL ETKİ EDER VE ONU NASIL TAMİR EDER?

Hasarlı dokuya ulaştırılan kök hücreler kemik, kas, kıkırdak, tendon, bağ dokusu yapabilir ve hasarı direk tamir edebilir ancak bu hücreler aynı zamanda bölgesel hormonal etki gösterip çeşitli kimyasallar salgılarlar bu kimyasallar içinde Büyüme Faktörleri ve Sitokin denen faydalı kimyasallar mevcuttur. Bu salgılanan maddeler, damar oluşumuna, doku tamirine, hücrelerin canlılığına, ve tamir için değişimlerine neden olurlar.

ORTOPEDİDE KÖK HÜCRE KULLANIM ALANLARI

Eklem Kıkırdağı Tamiri; Eklem Kireçlenmesinin(Osteoartrit) erken safhalarında kullanılabilir.

Travma ve Kemik Hasarları; Kemik dokuda oluşan kaynamama veya gecikmiş kaynama(nonunion-delayed union) durumları,

Avasküler Nekroz; Avasküler Nekroz, özellikle kalça ekleminde olmak üzere eklemleri oluşturan kemiklerin bir hastalığıdır. Kök Hücre kullanımının hastalığın erken evrelerinde kemik canlılığını kayda değer bir şekilde arttırdığı tespit edilmiştir.

Yara İyileşmesi; Kök Hücre uygulamasının yara iyileşmesini çok önemli derecede arttırdığı ve birçoğunda tedavi ettiği bilinmektedir

Kemik-Tendon Bileşkesi ve Tendon Hasarları Tamiri; Kök Hücre uygulamasının tendon bağ yaralanmaları ve hasarlarında yüksek etkinlikle kullanılmaktadır.

Pediatrik Ortopedi; Osteogenezis imperfekta ve Büyüme Plağı hasarlarında kullanımının fayda sağladığı tespit edilmiştir

Osteoporoz; Kök Hücre uygulamalarının, diğer uygulamalarla birlikte osteoporoz tedavisinde etkili olduğu bildirilmiştir.

Kas Distrofileri; Kas zayıflığa sebep olan bu hastalık grubunda Kök Hücre kullanımın olumla sonuçları ile ilgili yazılar ve çalışmalar mevcuttur.

Omurga ve Periferik Sinir Cerrahisi; Omurga ameliyatlarında yapılan spinal füzyon(birleştirme-dondurma) işleminde etkili olduğu kanıtlanmıştır.

Tüm bu yazılan ve anlatılanlar gerçekten birçok ortopedik hastalığın tedavisi için önemli gelişmelerdir ve birçoğu bizimde klinik uygulamalarımızda uygun ve fayda görebileceğini düşündüğümüz hastalarımız için kullandığımız yöntemlerdir. Ancak şu hiç bir zaman unutulmamalıdır ki; Kök Hücre uygulamaları bir mucize tedavi yöntemi değildir ve hemen her hastalığı tedavi edebilir gibi yanlış bir izlenime kapılmak doğru değildir. Belki gelecekte ''Evet'', ancak güncel olarak şu anda gerçekten çok etkili bir yardımcı tedavidir. Uygulamadan önce hasta ve hastalığı konusunda ayrıntılı bir şekilde düşünülüp plan yapılmalı ve ancak ve sadece hasta bu uygulamadan gerçek bir fayda görecekse, hasta ile birlikte uygulama kararı almalıdır.