COVID-19 salgını zamanlarında onkolojik hastalar için psikolojik zorluklar: Tele tıp, çözüm mü?

"SARS-CoV-2'nin neden olduğu bir solunum yolu enfeksiyonu olan COVID-19 virüsünün salgınıyla, dünya çapında şehir kilitlemeleri ilan edildi. Bu hastalığın semptomları genellikle hafif ila orta şiddette iken, kanser hastaları komplikasyon geliştirme konusunda daha yüksek ve en yüksek ölüm oranlarına sahip gruplar arasındadır. COVID-19'a yakalanma tehlikesi, bakım tesisine fiziksel bir ziyaretin faydalarından ağır bastığında, onkolojide teletıp (telekoloji) yaygın olarak teşvik edilmektedir. Diğer taraftan, onkolojik hastaların üçte biri tedavileri sırasında psikolojik olarak etkilenebilir ve bu nedenle profesyonel desteğe ihtiyaç duyabilir. Pandemi zamanlarında telekolojinin kılavuzları, avantajları ve aksaklıkları tartışılırken, psikolojik yönü henüz gündemde tutulmadı" diyen Türk Kanser Derneği'nden Uzman Klinik Psikolog Ceren Camadan Gümüş, teletıp ve kanser hastaları ile ilgili bilgiler verdi…

ÖNCEDEN VAR OLAN SORUNU TETİKLER

Kanser hastaları, durumlarına bağlı olarak psikolojik etkilere maruz kalır. Gerçekte, kanserle ilişkili sıkıntı, işleyişe müdahale eden yoğun duygular, bir teşhisin ortak olumsuz bir sonucu olarak listelenmiştir ve belirsizlikle yakından bağlantılıdır. Sıkıntının saptanması ve önlenmesi özellikle önemlidir çünkü yüzde 10-20'si kronik rahatsızlık hisseder, bazen tedavinin bitiminden 6 yıl sonrasına kadar. COVID-19'un spesifik bağlamında kanser hastaları için zorluklar, özellikle kanserin COVID-19 ölüm oranında büyük bir paya (yüzde 20) sahip olması nedeniyle, önceden var olan psikolojik yüklerine katkıda bulunur. İmmünoterapi gibi anti-kanser tedavilerinin COVID-19'u etkileyip etkilemediği konusundaki tartışmalarda da bir belirsizlik faktörü yatmaktadır.

DUYGULARINI OLUMSUZ YÖNDE ETKİLER

COVID-19'a yakalanmış olmaları durumunda aldıkları tedavinin onları dezavantajlı hale getirip getirmediğini bilmemek, onları ortalama nüfustan çok daha fazla sıkıntıya sokacaktır. Dahası, kanser hastaları daha yüksek bir risk grubu olarak kabul edilir ve COVID-19'a karşı spesifik önerileri vardır. Örneğin, solunum damlacıklarından kaçınmak için sosyal olarak uzaklaşma veya başka bir kişiden 1,5–2 m mesafeyi koruma, birçok ülkede ve özellikle kanser hastaları için önceden yapılandırılmıştır. Bu, bulaşmalarını azaltmaya yardımcı olurken, duygularını olumsuz yönde etkiler ve sıkıntılarını artırabilir. Örneğin, palyatif bakım önerilerinde, 7/10'dan daha düşük hafif ağrı, bakılması yüksek bir öncelik değildir. Bu nedenle, hastalar izole haldeyken fiziksel olarak acı çekebilirler. İkincisi, hastanede acil terapi ihtiyacı, önceden belirlenmiş fiziksel mesafeyle çeliştiği için ek bir kafa karışıklığı faktörüdür.

PSİKOLOJİK YÜK ARTIYOR

Ayrıca, pandemi sırasında uçuşların askıya alınmasıyla, genellikle daha ileri teknolojilerle yurtdışında bakım arayan kanser hastaları tedavi planlarını tehlikeye atıyor. Bu, ne kadar geç tedavi görürlerse prognozlarının o kadar kötüye gidebileceğinin farkında olan hastalar üzerindeki psikolojik yükü artırır. Ayrıca normal zamanlarda kanser hastaları, yoğun bakım ünitesine sepsis veya solunum güçlüğü nedeniyle en çok başvuranlar arasındadır. Bununla birlikte, COVID-19 ile yoğun bakım üniteleri, virüsle enfekte olan hasta sayısının artmasıyla boğulmaktadır. Yaşlı kanser hastalarının yoğun bakım ünitelerinde önceliklendirilme olasılığının daha düşük olduğu triyaj haberleri, hastaların moralleri ve kanserle savaşma istekleri üzerinde ağır bir etkiye sahip olabilir. Bu nedenle, COVID-19 pandemisinin fiziksel temas ve tıbbi randevularla ilgili sonuçları belirsizlik ve sıkıntı hissini artırabilir ve bu sorunların ele alınmasını özellikle önemli hale getirir.

TEKNOLOJİ DEVREYE GİRİYOR

Bilgiye ilişkin belirsizlik gibi bu belirsizliğin bazı kısımları, belirsizliğin sıkıntıya dönüşmesini önleyebilecek iyi bir hasta-hekim iletişimi yoluyla düzeltilebilir. İzolasyon önlemleri nedeniyle hasta-hekim iletişimi tehlikeye atılırken, telekoloji bir çözüm sunabilir. Telekoloji onkologların hastaları taramasına, teşhis etmesine, tedavi etmesine, takip etmesine ve destek vermesine olanak tanıyan video görüşmeleri (ör. Whatsapp, Zoom, vb.) veya sağlık uygulamaları (ör. MyChart) gibi çeşitli teknolojilerin kullanılmasıdır.

VİDEO KONFERANSLARLA BULUŞULMALI

Destek grupları, deneyimlerini ve bilgilerini paylaşan kanser hastalarından veya kurtulanlardan oluşur. Genellikle ayrım gözetmeyen ahlaki destek verirler ve izolasyona ve yalnızlığa karşı bir kalkan görevi görürler. Psikoterapiye ihtiyaç duymayan hastalar için bile çok önemlidirler. COVID-19 salgını, fiziksel destek grubu toplantılarını sınırlar. Onkologlar, hastalarını mümkün olan en kısa sürede video konferans (Zoom, Skype, vb.) kullanarak sanal grup toplantıları düzenlemeye ve katılmaya teşvik etmelidir çünkü teknik engeller çok azdır.

ONKOLOGLAR DUYGU TERMOMETRESİNİ KULLANMALI

"Onkologların, hastalarının daha önce faydalandıkları destekten hala yoksun olabileceğini akılda tutmaları gerekir" diyen Uzman Klinik Psikolog Ceren Camadan Gümüş, "Sonuç olarak, hastalarının endişelerine ve karşılaşabilecekleri zorluklara daha da duyarlı olmaları gerekir. Bu zorluklar, artık fiziksel semptomlar, hasta çevresindeki destek sisteminin kalitesi ve önceki başa çıkma mekanizmaları gibi sıkıntı ve buna yol açabilecek yönleri içerebilir. Sıkıntıyı değerlendirmek ve erken müdahaleyi kolaylaştırmak için iki tarama aracı öneriyoruz. Bunlardan biri, Ulusal Kapsamlı Kanser Ağı tarafından geliştirilen tehlike termometresidir. Diğeri ise duygu termometresidir. Her ikisi de ücretsizdir, çevrimiçi olarak erişilebilir, birkaç dilde mevcuttur ve yalnızca birkaç dakika gerektirir. Onkologlar bu sayede video konferans sırasında hastalara kolaylıkla uygulayabilirler. Son olarak empati, sağlık uzmanları ile hastalar arasındaki etkileşimde önemli bir rol oynar. Empatik bir etkileşim, bir hastanın duygusal bir durumu paylaşmak için sosyo-duygusal ipuçları göndermesini, hekimin empati hissetmesini ve aktarmasını ve hastanın bu empatiyi algılamasını gerektirir. Bununla birlikte video konsültasyonları, bu sosyo-duygusal ipuçlarının algılanmasını engelleyen filtreleme etkilerine neden olabilir, bu da empatinin gösterilemeyebileceği veya algılanmayabileceği anlamına gelir. Empatik bir etkileşim için gerekli sinyal kaybını gidermek ve böylece telekomünikasyon kalitesini iyileştirmek için, farklı stratejiler, hastalarıyla etkileşim halindeki onkologlar tarafından hemen uygulanabilir" diyor.