Demans belirtileri neler? Demans evrelerine göre teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır, önlenebilir mi?

Demans, sosyal becerilerde gerilemeye, hafıza, düşünme gibi yetilerde bozulmaya sebep olan bir semptom olarak tanımlanır. Demans hastalığını bütünsel bir yaklaşım ile değerlendirmek gerekir. Dolayısıyla tedavi sürecinde multidisipliner bir yaklaşımla yürütülmesi elzemdir. Öyle ki, demansın pek çok türü vardır. Tedavi yöntemi, hastalığın türüne göre belirlenir. Örneğin Alzheimer demansı bir anda meydana gelmez, belirtiler uzun bir süreç içerisinde kendini gösterir ve zamanla şiddetlenerek yaşam standartlarının düşmesine sebep olur. Dolayısıyla belirtiler konusunda gerekli bilgi ve birikime sahip olunmadığı takdirde ortaya çıkan semptomların ilerleyici özelliğinin önüne geçmek mümkün olmaz. Bazı demans türleri ise vücudun ihtiyaç duyduğu bir maddeden yoksun kalmasına veya kullanılan bir ilaca karşı gösterdiği reaksiyona bağlı olarak ortaya çıkar. Bu demans türleri genel oalrak ilerleyici değildir. Peki daha detaylı bir açıklama yapmak gerekirse demans nedir, neden oluşur, önlenebilir mi, teşhisi ve tedavisi nasıl yapılır? İşte demans hastalığı ile ilgili merak edilenler…

DEMANS NEDİR?

Ölümcül ve ilerleyici bir hastalık olarak tanımlanan demans, günlük olarak gerçekleştirilen rutin aktivitelerde gerileme, hafızada bozukluğa sebep olur. Demans bununla birlikte davranış bozuklukları ile çeşitli psikiyatrik semptomların ortaya çıkmasını tetikler. Demansa neden olan faktörlerden en bilineni alzheimerdır.

DEMANS NEDEN OLUR?

Beynin her bir bölgesi farklı işlevlere sahiptir. Hareket, yargı, hafıza gibi çeşitli görevleri olan beynin zarar gören kısmı bu işlevlerin sağlıklı bir şekilde yerine getirilmesine engel olur.

Demans hastalığının temel sebebi, beyin hücrelerinde meydana gelen tahribattır. Tahribat dolayısıyla ortaya çıkan hasar, beyin hücrelerinin birbirleri ile iletişim kurmasının önüne geçer. Hücreler normal şartlar altında kurabildiği iletişimi, söz konusu hasar dolayısıyla sağlayamazsa o bölgedeki işlevlerin yerine getirilmesi mümkün olmaz.

Tanısı konulan demans türlerine göre demansa neden olan faktörler de farklılık gösterir. Örneğin Alzheimer, birtakım proteinlerin beyin hücrelerinde gereğinden yüksek düzeyde varlık göstermesine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu protein fazlalığı, beyin hücrelerinin sağlıklı bir şekilde işlevlerini yerine getirmesine engel olur. Alzheimer hastalığında, hipokampus isimli bölge hasar görür.

DEMANS TÜRLERİ NELERDİR?

İlerleyici demans türleri:

Alzheimer: Hastaların beyninde protein öbekleri birikir. Bu da nöronların işlevlerine ve bu nöronlarını birbirlerine bağlayan liflere zarar vererek unutkanlık ile başlayan birtakım semptomların ortaya çıkmasına sebep olur.

Vasküler demans: Demansın en yaygın ikinci türüdür. Beyne kan gönderilmesiyle görevli olan damarlarda meydana gelen zarara bağlı olarak görülür.

Lewy cisimciği demansı: Beynin ön loblarında yer alan sinir hücrelerinde meydana gelen dejenerasyona bağlı olarak oluşur. Hastalarda davranış bozukluğuna sebep olur.

Karışık demans: Çeşitli demans türleri dolayısıyla ortaya çıkan semptomların bir arada görülmesi, karışık demans olarak tanımlanır.

DEMANS BELİRTİLERİ NELERDİR?

Demans sebebiyle ortaya çıkan belirtilerden en yaygın olanı, yeni edinilen bilgilerin kısa süre içerisinde unutulmasıdır. Bununla birlikte bir kişiye demans hastası olarak tanı konulabilmesi için aşağıdaki işlevlerden birkaç tanesinde bozulma gözlemlenmesi gerekir:

• Görsel algı
• Muhakeme ve yargı
• Dikkat yeteneği
• Odaklanma
• Dil ve iletişim
• Bellek

Demans sebebiyle meydana gelen belirtiler hastalığın evresine göre değişkenlik gösterir. Erken, orta ve geç (son) evre olarak tanımlanan demans evrelerinin yaygın belirtileri şu şekildedir:

Erken evre demans belirtileri:

• Hastanın daha önce gittiği, bildiği bir yerde kaybolması
• Zamanı takip edememesi, hangi günde, ayda, yılda olduğunu unutması
• Yeni edinilen bilgilerin kısa süre içerisinde unutulması, hafızada tutulamaması

Orta evre demans belirtileri:

• Davranış değişiklikleri
• İletişim kurmakta zorluk çekmek
• Olayların ve isimlerin unutulması
• Kaybolmak

Geç evre demans belirtileri:

• Saldırganlık ve benzeri davranış bozuklukları
• Yürümekte güçlük çekmek
• Kişisel bakımın ihmal edilmesi
• Akraba ve arkadaşları tanımakta güçlük
• Zamandan ve mekandan habersiz olmak

DEMANS NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Demans tanısı konabilmesi için teşhis aşamasında uygulanan özel bir test mevcut değildir. Hekim, hastayı detaylı bir şekilde klinik incelemeye tabi tuttuktan sonra birtakım sorular yönelterek hastalığın teşhisini gerçekleştirmek isteyebilir. Semptomların farklı hastalıklar dolayısıyla ortaya çıktığından şüphelenmesi halinde beyin görüntüleme testi ya da kan testine ihtiyaç duyulabilir.

DEMANS NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Demans tedavisi ile ilgili cevabı en çok merak edilen soru "Demans hastalığının tedavisi var mı?" şeklindedir. Demansın ilerleyici özellik gösteren türlerinin büyük bir çoğunluğunun tedavisi mümkün değildir. Bu demans türlerine sahip hastalar üzerinde yürütülen tedavi süreci, hastalığın semptomlarını yönetmek ve şiddetini belirli bir düzeyde tutarak kontrol atltına almak üzerinedir.

DEMANS ÖNLENEBİLİR Mİ?

Demans hastalığını önlenmenin kesin bir yöntemi mevcut değildir. Fakat yaşam standartlarının düzen altına alınması, davranışların doktor kontrolü ve önerisi dahilinde düzenlenmesi, hastalık dolayısıyla ortaya çıkması muhtemel semptomları önlenmesi mümkün kılar, varlık gösteren semptomların da daha şiddetli bir hal almasının önüne geçer. Demans semptomlarının ortaya çıkmasını geciktirmesi mümkün olan öneriler şu şekilde sıralanır:

• Sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıklardan kesinlikle uzak durulmalıdır.
• Bulmaca, kelime oyunu gibi aktiviteler vasıtasıyla zihin sürekli olarak aktif tutulmalı, zihnin çalışmasını teşvik edecek aktivitelere gün içerisinde ağırlık verilmelidir.
• Özellikle D vitamini olmak üzere vücudun ihtiyaç duyduğu vitaminlerden mahrum kalması engellenmeli, doktor önerisi dahilinde vitamin ağırlık bir beslenme diyeti benimsenmelidir.
• Düzenli olarak egzersiz yapılmalı, fiziksel ve sosyal olarak aktif bir yaşam sürülmelidir.
• Kalp hastalıklarına karşı önlen alınmalı, diyabet, tansiyon gibi hastalıkların varlığı söz konusu ise bu hastalıklara karşı yürütülen tedavi sürecine sadık kalınmalıdır.
• Sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinilmelidir.