Medeniyet ve nehir kenti

Bayburt... Karadeniz'in son durağı. Doğu Anadolu ile Karadeniz'i de birbirine bağlıyor. İpek Yolu üzerindeki konumuyla bugüne kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmış. Türkiye'nin en az nüfuslu kenti.
Bu kente doğru yol alırken Çoruh Nehri'nin ilk kıvrımları size eşlik eder. İlerledikçe de tarihin görkemli yüzü, ünlü Bayburt Kalesi tüm heybetiyle karşınıza çıkar. Nehir de saygıyla kalenin önünden kıvrılarak yoluna devam ederken siz de nehrin akıntısına bırakın kendinizi. Gelin birlikte bu kadim kent Bayburt'u keşfedelim.

KALEDEN KEYİFLİ ŞEHİR PANORAMASI
İlk durağımız Bayburt Kalesi. Kaleye çıkın. Yerleri boş kalmış olan eski çiniler için hayıflanın ve kale duvarlarına gizlenmiş kitabelerin yüzlerinde dolaşın. Büyük olasılıkla etrafınızda Bayburtlu çocuklar olacaktır. Onlara kalenin nehre açılan gizli yollarını, sulukları sorun.
Şimdi kapalı. Ama orada oynamış çocukların sesini duyun ve kale muhasara altındayken nehirden kaleye gizlice su taşıyanların derin kaygılarını sezin. Yalçın kayalar üzerine inşa edilmiş kaleye çini süslemeleri nedeniyle Çinimaçin Kalesi de deniyor. Dış yüzeyinde mor, yeşil ve firuze renkli çiniler kullanılmış. Ancak savaşlar ve tahribatlar nedeniyle çinilerden eser kalmamış. Bugün bir dış kale bir de içeride iç kale kalıntıları bulunuyor.
Kale Türklere geçmeden önce aralarında Roma, Ermeni, Bizans dönemlerinin de olduğu çeşitli uygarlıkların zengin tarihine sahip. 1647'de Bayburt'u ziyaret eden Evliya Çelebi kale içinde 300 evlik bir mahalle ile bir cami bulunduğunu yazar.
Birçok kez onarım gören kale, Selçuklu hükümdarı II. Kılıçarslan'ın oğlu Tuğrul Şah tarafından, Trabzon İmparatorluğu'ndan gelecek saldırılara karşı yeniden inşa ettirilmiş. Kale son olarak da 1828 Osmanlı Rus savaşı sırasında Ruslar tarafından tahrip edilmiş.
Kalenin tarihi kadar sunduğu görselliği de muhteşem. Nehrin etrafına öbeklenmiş şehrin keyifli panoramik görüntüsü büyülüyor.
Sağ tarafta Selçuklu yapısı Ulu Camii tüm karakteriyle size görünür. Aşağıya inerek onun zarafetini ve zamana direncini yakından seyredin. Selçuklu Sultanı 2. Gıyasettin Mesud zamanında yapılmış. Özgünlüğünü büyük ölçüde yitirmiş ve 1967 yılında kapsamlı bir restorasyondan geçirilmiş.
Çevredeki tarihi çeşmeler olan Kırkpaharlardan da (Kırkçeşmeler) suyun sesini dinleyin. İsterseniz hemen yanındaki Demirciler Çarşısı'ndaki ritme kaptırın kendinizi.

İkinci durağımız Saat Kulesi. Bayburt Kalesi'nin hemen önünde yükselen kule, heybetli mimarisiyle şehir merkezinin hemen hemen her noktasından görülüyor. 1924 yılında Cumhuriyet'e armağan olarak yapılmış. O dönem İsviçre'den getirilen saat sağlamlığını hâlâ koruyor.
Kente gelmişken Şehit Osman Tepesi'ne de uğrayın. Bu tepeyi yalın heybetiyle Bayburt Kalesi'ne doğru bakarken göreceksiniz. Şehrin kuzeybatı yönünde yüksek bir tepe üzerinde Şehit Osman ve kızkardeşine ait olduğu öne sürülen iki türbe var. Biri sekizgen diğeri silindirik gövdeli türbeler geç Selçuklu döneminin karakterini yansıtıyor.

YERALTI ŞEHRİ
Artık kentin ilçesi Aydıntepe'ye doğru yola çıkma vakti. Buradaki yeraltı şehri, sakin bir tavırla sizleri eski zamanlara götürecek. Orada yaşamak için yer altını seçen insanların hayatlarına bazen hafif eğilerek bazen de şaşkınlıkla misafir olun. Çıkar çıkmaz dağlara doğru bakın, yayla evlerini düşünün. Her mevsim çok güzel kokan dağların gizemini isterseniz hayal edin isterseniz patikalardan adım adım, yaylaların mis kokulu tepelerine doğru yürüyün.
Yeraltı şehri, 1998 yılında bir inşaat kazısı sırasında tesadüfen bulundu. Tüf içerisinde, yüzeyden iki, iki buçuk metre derinde başka yapı malzemesi kullanmadan ana kayaya oyulmuş galerilerden oluşuyor. Şehrin tam olarak hangi amaçla yapıldığı bilinmemekte.

,
ÇORUH'UN SERİN SULARINDA ÇİMİN
Bayburt'un güzellikleri tabii ki bu kadar değil; Yılanlı Köy ve Erzurum'dan dönüşte Masat köyünde Dedekorkut Türbesi ve Çımağıl Mağarası size bölgenin farklı renklerini sunar. Ayrca şehir merkezine 15 km mesafede Osmanlı döneminden kalma Korgan Köprüsü de görülmeye değer tarihi yerlerden.
Zamanınız olursa Sırakayalar Şelalesi dibindeki buz gibi suya girin. Bir öneride bulunalım: Eğer mayıs veya haziran ayında Bayburt'ta iseniz Çoruh'u sadece akan, ışıldayan bir güzellik olarak düşünmeyin. Harika bir rafting deneyi yaşayabilir, serin sularda çimebilirsiniz.

BAKSI YOLUNDA
Bayburt'un 45 kilometre dışında, Bayraktar Köyü'nde 40 dönümlük bir araziye yayılan Baksı Müzesi'nde isterseniz konukevinde biraz soluklanın isterseniz ana binadaki Alev Ebüzziya'nın çanakları ile Baksılı kadınların çömleklerinin buluştuğu toprak sergisini gezin. Gelenek ve çağdaş kadının derin estetik duygularının yarattığı işlevsel ve naif estetiğin birlikteliğine tanıklık edin. Unutmadan Depo Müze'ye de zaman ayırarak insan soyunun yaşamı anlamlandırma çabasına tanıklık edin.
YEREL LEZZETLERDEN EHRAM DOKUMACILIĞINA
Bayburt, mutfağıyla da öne çıkıyor. Çoruh kıyısında sıralanmış lokantalardan sızan lezzet kokularının peşinden yürüyün. Yaprak dönerin tadına varın, tırnaklı pide ile ince kıyılmış taze soğanı yaprak döner ile sarmalayın. Lor dolması, Ziron'u, tatlı çorba ile dargunlu böreği yörenin özgün lezzetleri arasında. Bunun yanı sıra kentte bakır işlemeciliği, taş işlemeciliği ile ehram dokumacılığı da yaygın.