Barış Soydan'la etik rehberi

ÇOCUĞUN GELECEĞİNİ SAĞLAMA ALMAK İÇİN RÜŞVET VERMEK ETİK Mİ?
Rüşvete rüşvet demek
Oğlum bu yıl okula başlıyor. Maddi durumumuz özel okula müsait olmadığından, herkesin övdüğü bir devlet okuluna vermeye niyetlendik. Eşim okulun müdürüyle görüştü. Müdür, kayıt yapmak için 1500 lira istemiş. İstediği parayı verdik. Çünkü çocuğumuzun geleceği, açıkçası etik gibi soyut kavramlardan daha önemli. Haksız mıyım?
(E.Z.)
Özür dilerim ama sorunuzu okurken aklıma, şair Can Yücel'in "kaba" ama çok ünlü bir sözü geldi. O sözü biraz değiştirip sizin durumunuza uyarlayacağım: Bu ülkede rüşvete rüşvet denir. Müdürün aldığı paraya da, sizin verdiğinize de.
Rüşvet, ölümlere bile neden olan ahlaksızca bir şey. (Depremde tuzla buz olan kamu binalarının nasıl yapıldığını sanıyorsunuz?)
Ama daha önemlisi, oğlunuzu rüşvetle okula yazdırarak, rüşvet veremediği için çocuğunu daha kötü okula göndermek zorunda kalan komşularınızın hakkını çaldınız. Eminim içlerinden birkaçı bir dahaki sefere rüşvet vermeyi akıl edecektir. "Toplumun içeriden çürümesi" denen, böyle bir şey olmalı…
CEP TELEFONUNA REKLAM MESAJI GÖNDERMEK ETİK Mİ?
Davetsiz misafir
Türkiye'ye döndükten sonra anlı şanlı kuruluşların, müşterisi olsun olmasın herkese reklam amaçlı e-mail ve cep mesajı gönderdiğini görmek beni çok şaşırttı. Türkiye'de şirketlerin reklam dediği şeye dünyada "spam" (Çöp mesaj) diyorlar. Yoksa bizim şirketlerin etik açıdan haklı olduğu bir şey var da ben mi göremiyorum?
(Y.)
Yatak odalarımız ve çekmecelerimiz nasıl özel hayatımızın parçasıysa e-posta kutularımız da özel dünyamızın parçası. Bu açıdan, e-posta kutusunda "Süper fırsat" yazılı mesaj bulmanın, yatak odasında "Bu fırsatı kaçırma!" diye bağıran davetsiz bir misafir bulmaktan hiçbir farkı yok. İsterse en büyük şirketlerden birinde çalışan, en iyi okullarda tahsil yapmış bir arkadaş olsun, ben fena halde sinirlenir ve bir an önce evden kovmaya bakardım.
Daha fenası, çöp mesaj gönderenlerin beni ailemden çalması.. "Süper fırsat" veya "akıl almaz indirim oranları" sunduğunu iddia eden mesajları okuyup silmek için harcadığım dakikaları, kızımla ilgilenmeye ya da elimdeki kitaptan birkaç sayfa daha okumaya ayırabilirdim.. Lafı uzatmaya gerek yok: İsterse Türkiye'nin en büyük şirketi olsun, izinsiz reklam mesajı göndermek elbette etik değil. Buraya kadar yerden göğe haklısınız.
Yalnız bütün okurların dikkatini çekmek istediğim ince bir konu var: Bizim "çöp e-posta" dediğimiz şey pekala başkalarının ifade özgürlüğü olabilir. Bir örnek: Yaşadığınız semtteki çevreci derneğin gönderdiği ve herkesi mahalledeki sokak hayvanları için kapının önüne bir tas su bırakmaya çağıran mesaj çöp müdür, ifade özgürlüğü müdür? Bence ikincisi.. Bence sivil toplum kuruluşlarına "spam" hakkını tanımak gerekiyor. İtirazınız varsa yazın, tartışalım…
BİR ÖLÜM KALIM SORUSU DAHA!

Daha önce sorduğum iki "vagon" sorusuna okurlar büyük ilgi gösterdi. Bugün, "vagon" sorusunun yeni bir "varyantını" soracağım:
Bir hastanede, organ yetmezliği çeken beş hasta yatıyor. Beşi de mesleklerinde başarılı, topluma yararlı insanlar.. Ama beşinin de birbirinden farklı organları (Kalp, böbrek, karaciğer vb.) iflas etmiş durumda. Kısa zamanda organ nakli yapılmazsa ölecekler.. Bu beş hasta ölümü beklerken, bir gün hastaneye bir yaralı geliyor. Doktorlar hemen tanıyor onu: Hastanenin çevresindeki sokaklarda yatıp kalkan ihtiyar bu. Düşüp başını yarmış. Ve tedavi için bugüne kadar adımını dahi atmadığı hastaneye gelmiş. Başhekim, acil müdahale etmezlerse kan kaybından öleceğini görüyor. Ama aklından geçen bir düşünceye de engel olamıyor: Eğer ölürse, organlarını nakledip hastanedeki beş hastayı kurtarabilirler. Siz hekim olsanız ne yapardınız?
Yanıtlarınıtı etik@sabah.com.tr adresine bekliyorum. Filozof Michael Otsuka'nın bu soruya verdiği yanıtı ve sizin yanıtlarınızı Pazartesi açıklayacağım.
SORULARINIZI BEKLİYORUM
Hayatta karşınıza çıkan etik problemlerle ilgili her türlü sorunuzu etik@sabah.com.tr adresine yazın. E-posta kullanmak istemiyorsanız, sorunuzu aşağıdaki yorum alanına da bırakabilirsiniz. Sorunuzda rumuz da kullanabilirsiniz.