Geceyarısı Ekspresi'ne Karşı Kanunun Kuvveti

Amerikalı yapımcı Oliver Stone'un Midnight Express (Geceyarısı Ekspresi) filmi başımızı yıllarca ne kadar da ağrıttı değil mi? 1970'li yıllarda Yunanistan ile sınırındaki insan ve uyuşturucu kaçakçılığıyla, ikinci dereceden komşusu Afganistan'dan beslenen uyuşturucu trafiğinin ortasında kalan Türkiye. Tüm bu sorunlar bir yerde ve bir kişide kesişiyor: 1971 Oscarında "En iyi film" ödülünü alan Kanunun Kuvveti (French Connection) ve çocukluğu Ankara'da geçen Kızılderili-Amerikalı Barth "Şef Kartal" Robinson. Babası, 1973-75 yıllarında ABD'nin Ankara Büyükelçiliği'nin ikinci katipliğini yapan Robinson'un Geceyarısı Ekspresi'nin yarattığı kötü imajı temizleyecek bir hikayesi var. Şef Kartal Robinson Amerika'nın Güney Dakota eyaletindeki Rosebud Sioux isimli Kızılderili kabile üyesi. Geçen ay Türkiye'deki iş fırsatları arayışına giren Kızılderili bir grup arasında yer alıyordu. Ama bu, onun Türkiye'ye ilk gelişi değil. Kızılderili annesi ve beyaz Amerikalı babası diplomat olan Barth Robinson (46) 18 yaşına kadar 9 ülkede yaşamış. 8-10 yaşlarınıysa Ankara'da. Yıllar sonra başkente uğrayarak Çankaya Cinnah Caddesi'nde bugün dört şeritli bir otoyol üzerindeki evlerini bulan Robinson'un babası büyükelçilikte ikinci katiplik, annesiyse sekreterlik yapmış. Şef Kartal'ın bu yıllara ilişkin geçmişi günümüze bağlayan bir anısı var. Olay, AB'nin 175 sınır muhafızı diktiği Yunanistan-Türkiye sınırında, 1970'te yaşanıyor. Olayın şahidi, o tarihte Kabil'de diplomat olan babası Fred Robinson. Bırakalım, hikâyeyi Barth Şef Kartal anlatsın:

BILLY HAYES SÜREKLİ AĞLIYORMUŞ
"Biz henüz Kâbil'de yaşıyorken Türkiye-Yunanistan sınırında müthiş bir kaçakçılık olayı ortaya çıkarılmış. Türk yetkililer, Kâbil'den, babamın da üzerinde çalıştığı bir istihbarata dayanarak Yunanistan sınırında Kızılhaç'a ait bir minibüste arama yapmış. Minibüsün içinden uyuşturucu madde çıkmış. İkisi erkek, biri hemşire kadın üç Amerikalı Kızılhaç görevlisi tutuklanmış." Barth Şef Kartal'ın söylediğine göre, bu hikaye o yıllar basında öylesine yankı uyandırmış ki dönemin polisiye yazarı Robin Moore'a ilham vererek, French Connection (Kanunun Kuvveti) isimli kitabını yazmasına neden olmuş. Ve roman 1971'de sinemaya uyarlanmış. Ancak Robinson'ın babası filmi izlememiş: "Babam Dışişleri Bakanlığı'nda çalıştığı sürece böyle çok olaya tanık oldu. Afganistan'da uyuşturucu işine bulaşan genç Amerikalıları tabutlarına koyup eve göndermekle meşguldü. Film izlemeye zamanı yoktu. Hatırlıyorum; 6-7 yaşındaydım. Kâbil'de sabah servis aracıyla okula giderken, sokak ortasında bir gün önce asılmış insanları görürdük. Amaç, insanları suçtan caydırmaktı." Fred Robinson, bu uluslararası skandalı ortaya çıkardıktan 3 yıl sonra Ankara'ya tayin olmuş. Ancak bu kez de karşısına 1970'te Yunanistan'a uyuşturucu kaçırmak suçundan 4 yıl 2 ay hapse mahkûm olan, Geceyarısı Ekspresi filminin kahramanı Billy Hayes çıkmış. Barth Robinson'dan dinleyelim: "Annem Gloria, elçiliğin siyasi görevlisiyle birlikte İstanbul'daki cezaevinde yatan Billy'ye ilaç, kişisel bakım malzemeleri ve kitap götürmek üzere görevlendirilmiş. Billy sürekli ağlayıp suçsuz olduğunu söylüyormuş. Ancak elçiliğin siyasi ateşesi ona inanmıyormuş." Bugün de hareketli olan Yunanistan-Türkiye sınırında geçen Kızılhaç hikayesinden esinlenilen Kanunun Kuvveti, 1971'de "En iyi film" Oscarını alan ilk Amerikan polisiye film oldu. Ancak bu kaçakçılık olayı tozlu resmi evrakların arasında kaybolup gitti. Uyuşturucuyla yakalanarak İstanbul'da tutuklanan Hayes'in hikayesini anlatan 1978 yapımı Geceyarısı Ekspresi'yse, Türkiye için tam bir talihsizlik oldu. Barth Robinson'ın yorumuysa şöyleydi: "Üniversiteye babamın tayin olduğu Endonezya'da başladım. Beni, 'Uyuşturucudan uzak dur. Seni de diğer Amerikalı gençler gibi tabut içinde eve göndermek zorunda kalmayayım' diye uyarmıştı. 1970li yılların korkulu rüyası uyuşturucu kaçakçılığıydı. Sinema da o yıllarda bundan beslenmiş. Türkiye'yse ne yazık ki Geceyarısı Ekspresi'ne kurban gitmiş görünüyor."
1971'İN EN İYİ FİLMİ
Beş dalda Oscar ödülüne layık görülen Kanunun Kuvveti (French Connection) New York merkezli bir uyuşturucu ağını anlatıyor. Başroldeki Gene Hackman, filmdeki rolüyle "en iyi oyuncu" seçilmişti.
BILLY HAYES'LE İLGİLENEN KIZILDERİLİ
Billy Hayes'i İstanbul'da cezaevinde ziyaret eden Gloria Robinson ve oğulları Barth (solda), Leed ve Lynn Robinson
ELÇİLİKTE YEREL GİYSİ DEFİLESİ
Güney Dakota'nın Rosebud Sioux kabilesi üyesi Gloria "Şef Kartal" Robinson, 1973'te Ankara büyükelçilikleri çalışanları için düzenlenen defilede yürürken.
ANKARA HATIRASI
Robinson ailesi 1973'te Ankara'da böyle poz vermiş. Dört kardeşin en küçüğü Barth Robinson, solda ayakta. Baba, Fred Robinson 1984'te hayata veda etmiş.