Hitler Paris'i aldı moda ABD'li oldu

Hâlâ modanın üç beş bez parçasından veya birkaç uçuk adamın deli saçmasından ibaret olduğunu düşünenlerdenseniz, fena halde yanılıyorsunuz. Eğer, "Göze hitap eden kültürel bir şölen" diye sınırlandıranlarsanız da haksızlık etmiş olursunuz. Elimde canlı kanıtı var. Yaşayan tarih Ruth Finley... Geçen yıl Amerika'dan dünyaya bulaşan resesyon (ekonomik durgunluk) hastalığına yakalanan New York (NY) Moda Haftası'nın bu yılki parlak çocuğu Thom Browne, New York Times'a şöyle konuşmuş: "Yaratıcılık ve ilginç fikirlerin ekonomiyi canlandırmadaki rolü çok büyük." Browne bu sözlerle iki hafta önce düzenlenen NY Moda Haftası'nda son nesil Amerikalı modacılara mesaj veriyordu: "Umudunuzu ve yaratıcılığınızı asla kaybetmeyin."

CHANEL KEPENK KAPATTI
Modada ABD önünde iki engel vardı: 1929 buhranı ve Fransız ekolünün hâkimiyeti... Bu engellerin aşılmasına ön ayak olansa ABD'li ilk nesil modacılara aynı mesajı veren de NY Moda Haftası kurucusu, Eleanor Lambert oldu. Halkla ilişkiler dehası Lambert, tarihi bir manevrayla modayı ve beraberindeki sermayeyi Paris'ten NY'ye taşıdı. ABD'nin modada en etkili 9'uncu kişisi Ruth Finley ise dünyanın ilk organize moda gösterisi NY Moda Haftası'nı yayınlarıyla dünyaya tanıttı. II. Dünya Savaşı'nın ikinci yılı 1940, o zaman modanın kabul gördüğü tek şehir olan Paris için pek de iyi geçmedi. Dünyanın hâlâ en çok ilham veren modacısı olan Fransız Coco Chanel, Nazi subayları Paris'e girince modaevini kapatmak zorunda kaldı. Chanel, Fransa'da 4 yıl kadar hüküm süren Hitler döneminde derin sessizliğe büründü. Adolf Hitler Fransız modasının belkemiği olan haute couture'ü (kişiye özel tasarlanan giysi) dünyaya tanıtan yabancı gazetecilerin Fransa'ya girişine izin vermedi. Bu sırada Hitler, Paris modasını Berlin ve Viyana'ya taşımaya çalıştı. Paris'in savunmasızlığı, kıvrak bir zekâya sahip Lambert için altın bir fırsata dönüştü. Lambert, NY'un Manhattan semtinde 1943'teki ilk moda gösterisini Basın Haftası adı ile organize etti. Finley ise hangi moda tasarımcısının, nerede, ne zaman gösterisi olduğunu yazan pembe sayfalı Moda Takvimi (Fashion Calendar) ile defileleri düzenli hale getirdi. Bu takvimler defiledeki iskemlelerinin üzerine bırakıldı. Finley böylece, Lambert'in kulis arkasındaki organizatörü haline geldi. Artık Fashion Calendar'da boy göstermeyen bir defilenin, sesini duyurma olanağı yoktu.

VE MODA ABD'YE SIĞINDI
NY'da işler Lambert ve Finley için yolunda ilerlerken, Fransızlar 1945'te biten II'nci Dünya Savaşı'nın ardından toparlanmaya çalışıyordu. Aynı yıl Coco Chanel Nazilerle işbirliğinden tutuklandı. Beraat edip Fransız modası rahat bir nefes aldığında NY Moda Haftası çoktan rüştünü ispat etmişti bile. Chanel 1954'te podyumu yeniden kurduğunda artık karşısında Amerikalı tasarımcılar vardı. Finley'in yayınları sayesinde Fransız moda dergisi Vogue'un kapaklarını artık ilk nesil Amerikan modacılarının koleksiyonları süslüyordu. Nazilerden kaçan moda, 1943'te mülteci olarak giriş yaptığı ABD'den sığınma hakkı kazanmıştı.