Osmanlı'nın 'çınar rüya'sı uydurma mı?

Yaşayan en büyük Osmanlı tarihçisi kabul edilen Prof. Dr. Halil İnalcık, yeni kitabında çok tartışma yaratacak değerlendirmede bulundu. İnalcık, "Osman Gazi'nin rüyası" olarak yüzyıllardır aktarılan ve Osman'a gaziliğin tanrısal bir işaretle bildirildiği rüya için 'Sözde rüya' tabirini kullandı. İnalcık, bu rüya motifinin kuruluştan çok sonra Osmanlı Hanedanı'nın güçlü bir döneminde ortaya çıktığını, Aşıkpaşazade gibi tarihçiler tarafından popüler bir inanç biçimine sokulduğunu yazdı. İnalcık'ın "hayykitap" yayınevinden piyasaya yeni çıkan "Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak Kuruluş" adlı kitabındaki değerlendirmesi "Kadim Üsluplardan Modern Yöntemlere Bir Kuruluş Hikayesi" başlığı altındaki bölümde yer aldı. İnalcık, bu bölümde özetle şunları yazdı: "En eski Osmanlı rivayetleri, Orhan'ın imamı İshak Fakih'ten oğlu Yahşi Fakih'in aktardığı rivayetlerden ibarettir. (...) Rivayette gazilik, Osman'a sözde rüyasında Tanrısal bir işaretle bildirilmiş, dönemin kutsal kişisi tarafından yorumlanmış, beline kafirlere karşı gaza kılıcı kuşatılmış. Gaza onun nesline dünya egemenliğini açacakmış. Bu rüya motifi bir çok hanedan için anlatılır; egemenliğin derviş çevreleri ve mistik tasavvufi yorumundan ibarettir. Aslında bu iddia, kuşkusuz, Osmanlı Hanedanı'nın güçlü bir döneminde ortaya atılmış ve Aşıkpaşazade gibi tarihçiler tarafından popüler bir inanç biçimine sokulmuştur. Son padişaha kadar, gazilik ideolojisi ve bunun sembolü Eyüp'te bele gaza kılıcı bağlanması ritüeli sürüp gelmiştir."
BU RÜYA BİR EFSANE
İnalcık'ın bu sözlerine bazı tarihçiler destek verirken bazısı da tepki gösterdi. Doç. Dr. Said Öztürk (Tarihçi-Osmanlı Araştırmaları Vakfı): Halil Hoca'nın bunu hangi kaynaklara dayandırdığını görmek lazım ama bizim bütün okumalarımız bu rüyanın olduğuna dair. 'Sözde rüya' tabirini kullanmak bunu reddetmek anlamına geliyor. Oysa tarih geleneğimiz içinde bu rüya yazılmıştır. Aşıkpaşazade tarihinde bu rüyanın dışında pek çok bilgi de yer alıyor. İnalcık Hoca da pek çok yazısında bunların bir kısmını kabul ediyor. Her tartışmalı bilgiyi reddetmeyiz. Ayrıca menkıbeler efsane değildir. Bunlar için 'Sözde' ifadesini kullanırken biraz durmak gerekiyor. Elimizde hiçbir delil olmadan "uydurma" olduğunu iddia edemeyiz. Prof. Dr. Mehmet Ali Kılıçbay (Tarihçi- Yazar): Halil İnalcık hocanın yazdığına tamamen katılıyorum. Bana göre de Osman Gazi'nin rüyası sözde bir rüyadır. Bu rüyanın gerçekle bir ilgisi yoktur. Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu (Eski Türk Tarih Kurumu Başkanı): Bende bu rüyanın en başından beri uydurulmuş olduğunu düşünüyorum. Akla ve mantığa aykırı. Bu efsane haline getirilmiş bir konu.