Çin Suriye’de

Rusya'nın Suriye'ye bazı askeri birlikler göndermekteki amacı ve nihai hedefi konusunda çok fazla belirsizliğin olduğu bir ortamda, son günlerde Çin'in Suriye'ye olası bir müdahalesi hakkında teyit edilmemiş bilgiler gelmeye başladı.

Pravda gazetesinde Cuma günü çıkan bir habere göre, Rusya Federasyonu Uluslararası İlişkiler Komitesi üyesi Senatör İgor Morozov, "Pekin, Irak-Şam İslam Devleti'ne (IŞİD) karşı verilen mücadeleye katılmaya karar verdi ve Suriye kıyılarına gemiler gönderdi" dedi. Morozov ayrıca, bir Çin kruvazörünün Akdeniz'e giriş yaptığını ve bir uçak gemisinin de arkadan gelmekte olduğunu belirtti. Esad yanlısı medya organlarında, Çin'in Suriye'ye yönelik askeri ilgisi hakkında benzer haberler çıktı. Bu kaynaklara göre, Çin donanmasına ait gemiler Süveyş Kanalı'ndan Akdeniz'e girdi ve Suriye ordusundan üst düzey bir yetkili bu gemilerin önümüzdeki birkaç hafta içinde Lazkiye'ye ulaşacağını açıkladı. Başka bazı haberlere göre de, "Esad'ın talep etmesi halinde, Çin Suriye'ye askeri birlik konuşlandırabilir." Henüz bu bilgilerin hiçbiri doğrulanmasa da, şu anda en azından sosyal medyada, Çin'in Suriye'deki çatışmaya olası müdahalesiyle ilgili tartışmalar gittikçe artıyor.

Daha Rusya'nın amaçları bile belli değilken, Çin'in muhtemel müdahalesi sahadaki çatışmaları iyice içinden çıkılmaz hale getirecektir. Bu haberlerin hem Rusya hem de Suriye'deki hükümet yanlısı medyada çıktığı akılda tutulmalı. Yukarıda bahsedilen iddialar doğruysa, dünyada ülkelere yönelik dış müdahalelere en çok karşı çıkan devletlerden biri olan Çin'i yakın zamanın bu en zorlu iç savaşına müdahaleye yönelten strateji ve doktrin değişikliğinin sebepleri neler olabilir? Çin hükümetinin herhangi bir açıklama yapmadığı ve politika değişikliğine dair somut bir kanıtın olmadığı bu noktada, sadece Çin'in politikasındaki muhtemel değişim varsayımı üzerinden sorular sorabiliriz.

Çin'in politika değişikliğinin amacını belirlemek önemli. Bu hamle Çin'in Ortadoğu politikasındaki kapsamlı bir değişimin parçası olarak görülebilir mi? Çin bir süredir, dünyanın değişik yerlerinde askeri operasyon yapabilme kapasitesi üzerine yoğunlaşmaktaydı. Bu politika arayışından söz edilirken, Pakistan'daki Gwadar Limanı projesi ile "İnci Dizisi" stratejisinden bahsedilmekteydi. Çin'deki karar alıcılar, bilhassa Çin'in Ortadoğu ve Afrika kaynaklı enerji hammaddelerine bağımlılığı nedeniyle, dünyanın bu bölgesindeki nüfuzlarını nasıl artırabilecekleri üzerinde kafa yormaktaydı. Suriye konusu enerji meselesiyle doğrudan ilişkili olmasa da, bölge ülkelerinden birinde bir miktar nüfuz sahibi olmanın Pekin için önem taşıdığı düşünülebilir. Son aylarda, Çin'in Cibuti'de ilk denizaşırı üslerini kurma girişimine dair gittikçe artan sayıda haberler çıktı. Henüz doğrulanmamış olsa da, bu tür bir politika değişikliği daha büyük bir stratejik değişimle ilişkili olabilir.

İkinci olarak, bölgede büyük güçler arasındaki güç mücadelesi ihtimaline dair bir kuşku var. Çin'in müdahalesi hakkındaki söylentiler ve haberler Rusya'nın müdahalesinin hemen ardından ortaya çıktığı için, Rusya-Çin ilişkileri ve Çin'in olası politika değişikliğinin etkileri konusunda bazı sorular sorulmalı. Bu, Çin'in Suriye'deki çatışmada Rusya'yla bir ittifak kurma girişimi mi yoksa Esad rejiminin yeni koruyucular bulmak suretiyle Rusya'nın ülkedeki nüfuzunu dengeleme çabası mı? Çıkan haberlerin çoğunda IŞİD'le savaştan ve Çin'in terörizmle mücadeleye yaklaşımından söz edilse de, bu politika değişikliğinin ne kadarı terörle mücadeleyle, ne kadarı da Esad'ı iktidarda tutmakla ilişkili? Son olarak, bu olası politika değişikliği Çin'in büyük bir küresel güç olarak görünürlüğünü ve nüfuzunu artırma isteğiyle bağlantılı mı? Ekonomik güç açısından bir dev olmasına rağmen dünyanın değişik yerlerinde çıkan krizlerde diplomatik, siyasi ve askeri varlık göstermemesi, Çin'i en önemli küresel krizlerde etkisiz kıldı. Pekin daha etkili ve görünür hale gelmek için politika değişikliğine gidiyor olabilir mi?

Çin'in Suriye'deki çatışmaya yönelik politikasını anlamak açısından, bu soruların cevapları önemli. Çin Halk Cumhuriyeti önümüzdeki günlerde, çatışmaya dair tutumunu ve müdahale haberlerini açıklığa kavuşturması için daha fazla baskıyla karşılaşabilir. Bu muhtemel müdahalenin analizini yapmak zor olacaktır. Ama kesin olan tek şey, bunun durumu daha da karmaşık hale getireceği.