Darbe gerçeküstü ama şiddet ve tehdit gerçek

Charles Dickens'ın "İki Şehrin Hikâyesi" adlı romanı, şu meşhur giriş cümlesiyle başlar: "Zamanların en iyisiydi, zamanların en kötüsüydü, hem akıl çağıydı, hem aptallık, hem inanç devriydi, hem de kuşku, aydınlık mevsimiydi, karanlık mevsimiydi, hem umut baharı, hem de umutsuzluk kışıydı." Türk halkı tüm bunları tek bir gecede yaşarken, filmleri aratmayacak sahnelere tanık olduk. Olayların akışı sırasındaki komplolar ve entrikalar Costa Gavras'ın filmi "Z"yi, gülünçlükler Woody Allen'ın komedisi "Zorla Kahraman/Bananas"ı, şiddet ise yine Gavras'ın yönettiği "Kayıp/Missing"ı anımsatıyordu. Bunların hepsi bir gecede oldu.
Bu sadece Türkiye tarihinin değil dünya tarihinin de en inanılmaz anlarından biriydi. Türk halkı, özellikle de daha önce darbe veya cunta yönetimi görmemiş gençler askeri darbe tehlikesiyle yüz yüze geldi ve kısa süreliğine de olsa darbenin ne demek olduğunu yaşayıp gördü. Darbeciler devlet televizyonundan yayınlattıkları bir bildiriyle sokağa çıkma yasağı ve sıkıyönetim ilan ettiklerini duyurduğunda, kimileri umutlarını kaybederek çaresizlik ve umutsuzluklarını dile getirmeye bile başlamıştı. Gecenin en karanlık anlarında, alçaktan uçan savaş uçaklarının gürültüsü, helikopterlerden kalabalıkların üzerine açılan ateşlerin sesleri ve meclisin bombalanması ile birlikte, sokaklara bir süreliğine sessizlik ve korku hâkim oldu. Yabancı haber kanalları ve medya kuruluşları, darbecilerin bildirisi yayınlandıktan sonra darbenin başarıya ulaştığı ve ordunun ülke yönetimine el koyduğu yönünde haberler yayınlamaya başladı. Hatta yabancı TV kanallarındaki bazı yorumcular, darbenin Türkiye'yi ve Türk-Amerikan ittifakını nasıl kurtaracağını anlatmaya başlamıştı. Bazı kanallar, "Türkiye'nin cumhurbaşkanı Almanya'dan sığınma hakkı istedi ama ret cevabı aldı" şeklinde bir son dakika haberi geçti. Olayları sosyal medyadan takip edenler bu kurnazlık, kasıtlı yalan haber yayma, demokrasi idealine ve ilkelerine yönelik ihanet karşısında dehşete düştü.
İşte bu karanlığın tam ortasında, toplumun farklı kesimleri darbecilere karşı birleşip güvenlik güçlerinin yardımıyla onları püskürttü. Gecenin doruk noktası, binlerce vatandaşın demokratik yollarla iş başına gelmiş hükümetlerini savunmak için tankların önüne çıktığı ve üzerlerine tırmandığı anlardı. Daha önce Rusya'da Boris Yeltsin, Çin'de ise şu sıralar gösterimde olan ödüllü bir belgesele konu olmuş isimsiz bir kahraman tankların önünde durmuştu. Ancak Türkiye'de binlerce insan bir anda akşam yemeklerini yarıda bırakıp evlerinden çıkarak sokakları doldurdu. Darbenin halk tarafından püskürtülmesi, Türk demokrasisinin olgunluk düzeyini gösteriyor. Hükümet son 15 yılda, sivil idarenin ordu üzerinde etkin kontrolünü sağlayacak siyasi, kurumsal ve yasal altyapıyı oluşturmayı başardı. Halkın darbeye direnip darbecileri püskürtmesiyle birlikte, ordunun siviller tarafından kontrolünün sosyal boyutunu tamamlayan yeni bir adım atıldı.
Darbe gecesinin ardından sosyal medyaya yüklenen videoları izleyip darbecilerin uyguladığı şiddeti görünce, insan bu kahramanlığı ve direnişi daha iyi anlıyor. Meclisin nasıl bombalandığını, helikopterlerin Milli İstihbarat Teşkilatı binasına nasıl saldırdığını ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın tatilini geçirmekte olduğu otelin darbeci askerlerce nasıl basıldığını hepimiz izledik. Darbe girişimi ve yaşanan şiddet, Türkiye'nin son birkaç yıldır çok farklı bir tehditle baş etmeye çalıştığını bir kez daha ortaya koydu.
Darbe girişiminin başarılı olması hem Türkiye hem de bölge için trajik sonuçlar doğururdu. Halkın darbeye yönelik tepkisi, darbenin Türkiye'yi istikrarsızlığa sürükleyip bölgenin tümünün güvenliğini daha da kötüleştirebileceğini gösterdi. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, darbecilerin hâlâ başarıya ulaşma şansının olduğu anlarda kendisine yöneltilen bir soruyu cevaplarken, Türkiye'deki istikrara ve barışa vurgu yaptı. Ancak Kerry'nin Türkiye'deki demokratik yollarla seçilmiş hükümetin tehlike altında olduğunu ve Türk halkının askeri idare tehdidiyle karşı karşıya kaldığını belirtmemesi, ülkedeki herkesi şaşkınlığa uğrattı. Kerry'nin niyeti ne olursa olsun, demokrasiye vurgu yapmayıp istikrardan bahsetmesi Türk halkında fazlasıyla olumsuz bir tepkiye yol açtı. Darbe girişimi başarısız olduktan sonra yaptığı açıklama ise Türkiye'de kimseyi tatmin etmedi. ABD önümüzdeki haftalarda ciddi bir hasar kontrolü yapmazsa, darbe gecesi yaşananlar ikili ilişkilere çok ciddi zararlar verebilir.