DAİŞ bunu niçin yaptı?

Paris'teki organize katliamı düzenleyenlerin, yaratmak istediği belirli bir izlenim olduğunu tahmin edebiliriz. Yaşananların göz ardı edilemeyecek bir boyutta olmasını, diğer terör olayları arasına karışıp sıradanlaşmasını istememişler. Bunun bir 'milat' olarak görülmesini, açık savaş ilanı olarak algılanmasını hedeflemişler. Nitekim sonucu da böyle oldu. Holland Fransa'nın savaşta olduğunu deklare etti ve o gece de savaş uçaklarını Rakka'ya gönderdi. Bunu DAİŞ kendi başına yapmış olabilir mi? Eğer özgüvenin ideolojik doktrinasyon sayesinde hastalıklı bir boyuta tırmanmış olduğunu varsayarsak mümkün… Ama diğer yandan da DAİŞ'in yönetiminde Saddam'ın eski Baas komutanlarının, yani askeri strateji açısından epeyce rasyonel davranabilecek kişilerin olduğunu biliyoruz.

Dolayısıyla soru şudur: Siz DAİŞ'in yönetiminde olsanız, Batı dünyasını size karşı birleştirecek ve harekete geçirecek bir operasyonu destekler miydiniz? Son birkaç yıl içinde DAİŞ'in büyümesinin ana koşulu tam tersine Batılı devletlerin çekinceli duruşları oldu. Bu sayede dümdüz bir ovada, yani saklanacak ve kıymetli silahları saklayacak hiçbir yer yokken, ayrıca petrol rafineleri de havadan yapılacak hücumlar karşısında çaresizken DAİŞ varlığını sürdürmekle kalmadı, her geçen gün daha da güçlendi ve gücünü diğerlerine de kabul ettirdi. Örneğin Esad yönetimi ile belirli aralıklarla görüşmeler yaptıkları, bunun sonucunda karşılıklı olarak birbirlerine dokunmadıkları bilinen bir durum. Aynı şekilde DAİŞ ile PYD arasında da alan paylaşımı anlaşmaları olduğu son dönemde ortaya çıktı. Buna göre belirli bir alan DAİŞ'den PYD'ye geçerken, DAİŞ'e de farklı bir bölgede yeni bir alan açılabildi. Kısacası DAİŞ bugün Suriye ve Irak coğrafyasında etkili, sözü dinlenen ve muhatap alınan bir güç. Batılılar müdahale etmediği sürece de yerini sağlamlaştıracağı, sosyolojik açıdan konsolide edeceği ve Orta Doğu'nun geleceğinde söz sahibi olarak muhtemel bir paylaşımdan pay alacağı açık. Önünde böyle elverişli bir gelecek varken DAİŞ niçin Batı'yı tahrik edecek ve Orta Doğu'ya sokacak bir hamle yapsın?

Dolayısıyla rasyonel bir çerçeve içinden bakıldığında, DAİŞ'in böyle bir operasyona kalkışmasının bir getirisi gözükmüyor. Buna karşılık söz konusu muhakeme, terörün DAİŞ tarafından yapılmadığını iddia etmeyi, ya da arkasında bizzat Batılıların olduğu türden grotesk önermeler yapmayı da gerektirmiyor. Ama bir ilave soru sormamıza neden oluyor: Eğer bu terör eylemi DAİŞ'in avantajına değilse, DAİŞ'i kullanma potansiyeli olan başka birilerinin avantajına olabilir mi? Orta Doğu'daki savaşın ölçeğinin büyüyerek sınırları aşmasını, Avrupa'yı da içine almasını kendi uzun vadeli çıkarlarına uygun bulan birileri var mıdır? Özellikle Batılıların son kertede savaşmak istemediği bir dünyada, onları savaşın içine çekmek ve sonra da nasıl kurtulabileceklerini anlatmak iyi bir pazarlık pozisyonu olmaz mı? Savaşın taraflarının sayısının artması ve ölçeğin büyümesi kimin işine yarar?

Teorik olarak iki alternatif aday var: Biri şu an dar ölçekte kaybedip siyasetten silinecek olan, ama eğer ölçek büyürse ayakta kalabilecek olan bir aktör. Diğeri ise şu anki dar ölçek devam ederse, uzun vadede Orta Doğu'da var olması mümkün olmayan, ama eğer ölçek büyürse uzun vadede bu bölgede nüfuzunu yerleştirecek olan bir aktör. İşin ilginci gerçekten de böyle iki aktör var: Esad ve Rusya… 'Terörü onlar yaptı' diyemeyiz. Ama istihbarat düzeyine indiğimizde, 'yapılacağını bilmiyorlardı' diyebilir miyiz, emin değilim.