Kim Jong-un: Diktatör mü kurtarıcı mı?

Kuzey Kore yabancılar için her zaman anlaşılması zor bir ülke olmuştur. Kuzey Kore'deki hayat şartları ile ülkenin toplumsal, ekonomik ve siyasi yapısına dair fazla bilgi bulunmaması, bu ülkeyi belgesel yapımcıları ve kurmaca eser yazarları için elverişli bir malzeme haline getiriyor. Muhtelif yapımcılar, "Gizemli Ülkenin Çocukları", "Kimjongilia", "Kuzeyden Şarkılar", "Propaganda Oyunu" ve "Kamp 14: Mutlak Kontrol Bölgesi" gibi belgesellerde bu ülkedeki "gerçek hayatı" keşfetmeye çalıştı. Öte yandan, Kim'in kendisi bu komedi filmlerinde korkutucu, tuhaf ve komik birisi olarak tasvir ediliyor. "Amerikan Gücü: Dünya Polisi" adlı filmdeki Kim Jong Il (Jong-un'un babası) tasviri ise, popüler kültürdeki en meşhur diktatör tasvirlerinden biri haline geldi. Ancak bu filmin tanıtım videosu Pyongyang'ın çok sert tepkisine neden oldu ve filmin yapım şirketine rejim tarafından siber saldırı düzenledi. Ülke hakkında bilinmeyen o kadar çok şey var ki. Ülkede yaşanan kıtlık, Kim Jong-un'un babasının ölümü sonrasında iktidarı ele geçirmesi ve nükleer füze denemeleriyle ilgili haberler dışında, Kuzey Kore'de meydana gelen olaylarla ilgili uluslararası basına fazla bilgi sızmadı.
İşte bu yüzden, Kore yarımadasındaki son gelişmelere şaşırmamak imkânsız. Daha birkaç ay önce, ABD Başkanı Donald Trump o dönemdeki Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ı bu ülkeyle yaşanan krize diplomatik bir çözüm bulmaya çalıştığı için kamuoyu önünde eleştirmiş ve Pyongyang rejimine karşı askeri güç kullanma tehdidinde bulunmuştu. Kim Jong-un da sürekli olarak Kuzey Kore'nin düşmanlarının yok edileceğini söylüyor ve arka arkaya yaptığı nükleer bomba ve füze denemeleriyle komşuları Güney Kore ve Japonya'yı korkutuyordu. ABD Savunma Bakanı James Mattis gibi isimler soruna askeri bir çözüm olmadığını belirtirken, birçok kişi gerginliğin artmasının muhtemel sonuçlarını tartışıyordu. Kim ve Trump birbirleriyle, "bütün seçenekler masada" ve "nükleer silahların düğmesi daima elimin altında" gibi ifadelerle iletişim kuruyordu.
Tillerson gizli görüşmelere dair ilk işaretleri verirken, Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jae-in de soruna müzakereler yoluyla çözüm bulmaya daha sıcak bakıyordu. Fakat gerek Trump gerekse Kim'in söylemleri, Kuzey ve Güney Kore arasında bu kadar hızlı bir yakınlaşma olacağını tahmin etmeyi güçleştiriyordu. Moon'un ulusal güvenlik danışmanının Beyaz Saray'da yaptığı bir açıklamayla Trump ile Kim'in görüşeceğini duyurması, bu süreçteki ilk adım oldu. Ama Trump daha geçen hafta bir mitingde yine, belli konularda anlaşamazlarsa görüşmeyi terk edeceğini belirtti. Bu arada ülkesinin nükleer alanında zaten tam donanımlı olduğunu belirten Kim, nükleer bomba ve füze denemelerine son verdiklerini açıkladı.
Son birkaç gündür, Kim ile Moon'un sınırdaki Askerden Arındırılmış Bölge'de (DMZ) yaptığı görüşme Kore yarımadasındaki gelişmeleri izleyen çevreleri şaşkınlığa sürükledi. Kim ve Moon bu görüşme sırasında, tokalaşma, kucaklaşma, ağaç dikme ve baş başa görüşme gibi mümkün olan tüm sembolik jestleri sergiledi. Kim, nükleer tesislerini kapatacaklarını ve nükleer bomba ve füze denemelerine son vererek Moon'u bir daha uykusundan uyandırmayacaklarını duyurdu. İki lider, yarımadadaki savaş durumunu sona erdirecek bir barış anlaşması imzalama niyetlerini dile getirdi. Başkan Trump da bu görüşmeyle ilgili ihtiyatlı iyimserlik içeren bir açıklama yaptı.
Kore yarımadasındaki ihtilafın seyrini değiştiren asıl etkenlere ilişkin daha şimdiden çok sayıda analiz yapılıyor. Hem Kuzey Kore'ye yönelik ağır ekonomik yaptırımlar hem de ihtilafın ekonomik yansımalarıyla ve jeopolitik baskılarla karşı karşıya kalan Moon yönetiminin diplomatik girişimleri, bu sonuçta belli ölçüde etkili oldu. Ancak gelinen bu noktada, taraflar arasındaki görüşmelerde nelere odaklanılacağı belirsiz. Her iki tarafta da, en azından söylem düzeyinde bir iyi niyet ve ihtilafa son verme kararlılığı görülüyor. Fakat bu amaçları gerçekleştirmek için ortada bir yol haritası veya takvim yok. Güney Kore'nin sunacağı ekonomik teşvikler görüşmelerde etkili bir rol oynayacak. Ama Kuzey Kore'den başka talepler de gelebilir. Pyongyang'daki rejimini güvenliği Kim için son derece önemli ve bu süreçte rejime tehdit oluşturan herhangi bir adım veya sonuç, müzakerelerin bitmesine sebep olabilir.
Tabii diğer aktörlerin müzakerelere yönelik tepkileri de önemli bir rol oynayacak. ABD bu süreçte son derece belirleyici bir konumda olmaya devam edecek. Amerika'nın yarımadadaki askeri varlığı müzakerelerde kritik bir konu olacak. ABD Kuzey Kore'nin nükleer tesislerinin sıkı biçimde denetlenmesini isteyebilir. Bu talep, İran'la 2015'te imzalanan nükleer anlaşmada önümüzdeki aylarda gerçekleştirilmesi istenebilecek değişiklikler için model alınabilir. Öte yandan, Çin bu müzakerelerde devre dışı kalmış gibi görünse de, Kuzey Kore'yle ilişkileri ve bu ülkeyle coğrafi yakınlığı sebebiyle Pekin'in görüşmelere yönelik tepkileri nihai sonucu belirleyen en önemli faktörlerden biri olacak.
Şu bir gerçek ki, müzakerelerde her şey yolunda giderse sadece Kore yarımadasındaki siyaset ve güvenlik değil Asya-Pasifik bölgesinin jeopolitiği de tümüyle değişecek. Bölgedeki önemli aktörlerin tümü, bu müzakereleri dikkatle takip edecektir. Kim bilir belki de, Kuzey Kore'nin karikatürize diktatörü Batı medyası tarafından vizyoner ve reformcu bir lider ilan edilir.