Dune ve biz

"Giriş alanının çıkış kapısının üstünde, basit bir aletle kazınmış gibi görünen bir söz yazılıydı. Muad'Dib o sözü daha sonra defalarca tekrarlayacaktı. Yazıda Arakis gezegeninden ayrılanlardan bir ricada bulunuluyordu: 'Burada neler çektiğimizi bilen sizler, dualarınızı bizden esirgemeyin.' Dune'da beni çok etkileyen bir sözdür bu... Bir gün dünyada böyle bir duvar yazısı görür müyüz? Yoksa bir yerlerde çoktan bir duvara kazınmış mıdır bu sözler?"

***

Ad

Frank Herbert'in (1920-1986) pek tanınmış ve cidden fanatik okurları bulunan Dune adlı bilim kurgu serisinin ilk kitabı "Dune/ Çöl Gezegeni"nin filmi sinemalarda... 6 kitaplık serinin bizde de hastaları var ama filmi dünyadaki gibi coşkuyla karşılandı mı, emin değilim. Ancak bu sayede öğrendim ki, kendi çevremde Herbert'in ilk 1965'te çıkan romanının "hastaları" varmış ve meğerse filmin sinemalara gelmesini dört gözle beklerlermiş.

***

Şu an bütün global medya Dune'un hikâyesinin "İslami gelenekten muazzam esinlenmeler taşıdığını" ve filmin yönetmeni Dennis Villeneuve'nun senaryodan İslami unsurları tek tek ayıklayıp filmi bir "üstün beyaz ırk" hikâyesine çevirdiğini tartışıyor. Çok önemli mesele. Ancak tanıdığım Dune hayranlarının çoğunun umurunda değil. İçine doğdukları kültürel çerçeveyi bu açıdan okumamış olanların bir bilim kurgu dizisindeki İslami atıflar nasıl dikkatini çeksin? Yıllar boyu okullarında bu kayıtsızlık için eğitildiler... Hikâyenin kahramanına "Lisan-ül Gayb" deniyor, onlar altyazıdaki gibi "Henüz vakti gelmemiş sözleri söyleyen kişi" diye biliyor. Hiç "Gayb ne demekti yahu?" diye sormak bile yok!

***

Dune, bilim kurguyu bahane ederek kolonyalizmi ve onun ekolojik boyutlarını anlatan bir kıyamet masalıdır, desek yanlış olmaz. Paul Atreides'in (daha sonra Muad'Dip ve mehdi) babası Dük Atreides bir ara şöyle bir şiir söyler konuklarına: "Düşünün dostlar... artık düşünemeyen askerleri / Zamanda birer benekti onlar, hilesiz dolapsız / Para hırsından kurtuldular / Ecelimiz sırıtarak gelince, biz de kurtulacağız para hırsından..."

***

Ne çok şey var Dune üzerine yazılacak. Şu dev çöl solucanı (Şeyh Hulud) mesela... Ama yerim yetmedi yine. Ha, bir de şu var! Villeneuve ve bilim kurgu filmi denilince, Dune etkileyici bir film ama benim oyum hâlâ Arrival'a... 2016 yapımı Arrival (Geliş) sinematografik derinliğe sahipti.