Hakkı bizde mahfuz!

SABAH'ın internet sitesinde yazarlar bölümünde yer alan tüm köşe yazılarının altında bir kalıp not var. Şöyle diyor: "Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu'na aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısı/haberin bir bölümü, alıntılanan habere aktif link verilerek kullanılabilir."
Bazı okurlar "Başka sitelerde böyle bir not göremiyoruz. Bunun sebebi nedir?" diye soruyor.
Konuyu SABAH hukuk bürosuna aktardım. Avukatlar Özge Beşlioğlu ve Cahit Suluk'tan aldığım bilgiler şöyle:
- Bu bir yayın hakkı meselesi. Konu esas itibariyle 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda (FSEK) ve 5187 Sayılı Basın Kanunu'nda düzenleniyor.
- FSEK'nin ilgili maddesine göre, gazete ve dergilerde çıkan yazılarla ilgili açıkça saklı tutulmamışsa, aynen ya da işlemek suretiyle başkalarınca kullanımı serbesttir. Hak saklı tutulmuşsa, üçüncü kişiler ancak özet şeklinde alıntı yapabilir. Her iki halde de kaynak gösterilmesi yasal zorunluluktur.
- Bugünkü uygulamaya baktığımızda başta internet ortamı olmak üzere gerek yazılı gerekse görsel medyada müthiş bir kirlilik ve kontrolsüzlük görülüyor. Bu bağlamda pek çok alıntı kuralsız olarak yapılıyor, bir başkasının meşru alanına tecavüz niteliği taşıyor.
- Basın ve haber alma özgürlüğü elbette iyidir ve gereklidir. Ancak bu alana yatırım yapanların büyük emek mahsulü fikri ürünlerinin kontrolsüz bir şekilde üçüncü kişilerce "kopyala-yapıştır" mantığı ile alıntılanması ve hatta bu şekilde haksız kazanç elde edilmesi, ne etik açıdan ne de hukuken izah edilebilir. Böyle bir uygulama, basın alanındaki yatırımı da zayıflatır. Zira nasıl olsa başkasının emeğinden yararlanmak serbesttir. Yatırım yaparak özgün bir şeyler üretmek yerine pek çok kişi, taklidi ve başkasının emeğini sömürmeyi tercih edecektir. Zaten yasal düzenleme de olabildiğince özgürlüğe arka çıkmış, ama her özgürlükte olduğu gibi burada da hak sahiplerinin haklarını koruyabilmek için bu özgürlüğe bir sınır çizmiştir.
- Hak sahipleri, ilgili maddedeki haklarını kullanabilirler. Turkuvaz Grubu da bu hakkını kullanmaktadır. Hukuki açıdan durum böyledir.
- Basın Kanunu'nda da aynı konuya dair bir madde vardır.
- Hemen belirtelim ki, FSEK m. 36 ile Basın Kanunu m. 24 aynı hususu düzenlemektedir. Haber, yazı ve resimleri izin nalmadan, kaynak göstermeden yayınlamak suçtur.
- Kanaatimizce 2004'te yürürlüğe giren Yeni Basın Kanunu'nun 24. maddesi ile 1952 tarihli olan FSEK'in 36. maddesi yürürlükten kalkmıştır. Dolayısıyla bugün (bizce) geçerli olan sisteme göre a) kaynak göstermeden yapılan yayın 5 bin-10 bin lira adli para cezasını gerektirir, b) saklı tutulan bir çalışmayı, izin almaksızın yayımlayanlar ise 20-40 bin lira ile cezalandırılır. c) kaynak göstermek suretiyle alıntı yapmak serbesttir.
<ı>Anlaşılacağı <ı>gibi, <ı>bu <ı>bir <ı>"emeğe <ı>saygı" <ı>meselesi. <ı>Köşe <ı>yazıları <ı>gibi <ı>"ürünler"in <ı>bir <ı>fikir <ı>çalışması <ı>sonucu <ı>doğduğu <ı>malumunuz. <ı>SABAH, <ı>aslında <ı>savsaklanan <ı>ve <ı>kötüye <ı>kullanılan <ı>bir <ı>"açıklık <ı>ortamını", <ı>emeğe <ı>saygılı <ı>kılmak <ı>amacıyla <ı>böyle <ı>bir <ı>mücadele <ı>başlatmış <ı>durumda.
Zorlu <ı>bir <ı>mücadele.
<ı>Zira <ı>internet <ı>uçsuz <ı>bucaksız <ı>bir <ı>alem, <ı>ama <ı>hukukun <ı>içi <ı>de <ı>boş <ı>değil.
Bu <ı>örneğin <ı>başka <ı>yayın <ı>kuruluşlarınca <ı>da <ı>benimsenmesi <ı>mevcut <ı>"kaos" <ı>bir <ı>nebze <ı>çare <ı>olabilir.
<ı>İnternetle <ı>ilgili <ı>bir <ı>başka <ı>not:
<ı>Bazı <ı>okurlar-internet <ı>sitesindeki <ı>haberlerin <ı>altında <ı>yorumların <ı>yer <ı>almasını <ı>ve <ı>bunun <ı>mümkün <ı>olan <ı>süratli <ı>biçimde <ı>yapılmasını <ı>talep <ı>etmekteler.
<ı>Dikkate <ı>alınmaya <ı>muhtaç, <ı>yerinde, <ı>zamana <ı>uygun <ı>bir <ı>beklenti <ı>bu.