Osmanlı’da hayvanların tatil hakkı bile vardı

Hayvanlara eziyet haberlerini içimiz kararak okuyoruz. Hayvan haklarının ağır müeyyidelerle ve ince detaylarla uygulanması lazım. Osmanlı döneminde hayvanlar, "dilsüz canavar" olarak kabul edilip, hakları devlet eliyle korunurdu. Vahdettin Engin hocamızın bir araştırmasında bu konuda ilginç bilgiler mevcut.
AĞIR YÜK TAŞITMAYIN
Osmanlı toplumunda hayvanlara iyi davranılması konusunda hassasiyet gösterilirdi. Bu konuda seyyahların eserlerinde ve Osmanlı belgelerinde birçok bilgi mevcuttur. Daha 16'ncı yüzyılda, yük beygirlerine taşıyabileceklerinden fazla yük yüklenmemesi konusunda III. Murad ferman yayınlamıştı. Söz konusu fermanda padişah öncelikle, sahiplerinin hayvanları iyi beslemeleri gerektiğini vurgulamış, daha sonra da, bu hayvanlara tahammül edebilecekleri ağırlıktan fazlasının yüklenmesini yasaklamıştı.

Batılı bir ressama göre Osmanlı atları.
DİNLENME HAKKI
Bu anlayış yüzyıllar boyunca devam etti. Nitekim üç asır sonra, 1856'da, ilginç bir emir yayınlandı. 2 Ekim 1856 tarihli bir belgede, yük taşıyan hayvanlara iyi davranılması için öteden beri uygulanmakta olan kurallar hayvan sahiplerine yeniden hatırlatıldı. Belgede öncelikle, çok eskiden beri âdet olduğu üzere beygir hamallarının cuma günleri tatil yaptıkları vurgulanmıştı. Bu suretle beygirler haftada bir gün dinlenmişlerdi. Fakat kural bununla sınırlı değildi. Sahiplerinin tatil günleri beygirleri binek amaçlı kullanabileceği düşüncesiyle, yine eskiden beri yürürlükte olan bir önlem daha geliştirilmişti. Buna göre de, tatil günlerinde sahiplerinin beygirlere binmemeleri için semerlerin üzerine demir çubuklar çaktırılması kuralı getirilmişti.
1856'da bu kuralın uygulanması konusunda bazı sıkıntılar yaşandığı anlaşılıyor. Yük beygirleri ile ekmek, sebze, kömür vs. nakliyatı yapan esnafın, hayvanların dinlendiği cuma günleri de beygirlerini binek amaçlı kullandıkları tespit edilince, yetkililer hemen harekete geçti. Konu ile ilgili müessese olarak Şehremaneti esnaf birlikleri başkanlarına uyarıda bulundu. "Yük hayvanları haftanın altı günü çalışacak, bir gün ise dinlenecek" emri verildi. Dinlenme gününde hayvanlara kesinlikle binilmemesi gerekmekteydi. Aksi yönde hareket edilmemesi için görevli memurlar, esnafı sürekli kontrol altında bulunduracaklardı.