Fiziksel ve ruhsal azap

İnsanlar cehennemin fiziksel azabını tahmin edebiliyorlar. Ancak cehennemin ve ahiretin ruhsal azabını çok iyi kavrayamayabilirler. Hatta bu azabı çok da önemsemeyebilirler.
Ahiret âlemindeki pişmanlığı İmam Gazali şu örneklerle anlatır: "Padişahın oğluna desen ki, oku tahsil yap! Yoksa babanın hükümdarlığı ve padişahlığı sana kalmaz. Bunlardan uzak kalırsın dersen bu sözler çocuğu çok etkilemez."
Ama padişahın oğluna "Okuyup öğrenmezsen, senin hocan kulağını çeker ve seni hırpalar" dersen bunu iyi anlar.
Aslında çocuğun kulağının çekilmesi doğru olduğu gibi, babasının imkân ve padişahlığından mahrum kalması da o kadar doğrudur. Ve acı vericidir. Bunu ileride daha iyi anlayacaktır. Mahrum olduğunda. Ahirette duyulacak ruhani ıstırap işte dünyadaki bu ıstıraba benzer. Cehennem ehli olan insanlar ahirette hem cismani ve ruhani azabı işte böyle hissedeceklerdir. Ahirette Yüce Allah'ı görememenin ruhani ıstırabı bin kez cehennem ateşinde yanmaktan daha mutsuz edecektir.