Siyasi hakların iadesi ve Demirel

Yassıada Adalet Divanı kararları dolayısıyla, bu hafta 27 Mayıs darbesi sık sık gündeme geldi. Bu arada, bazı program katılımcılarının, Demokrat Partililerin siyasi yasaklarını kaldırmadı diye Süleyman Demirel'i kıyasıya eleştirdiğine şahit oldum. Oysa olay o kadar basit değil. Demirel ve Adalet Partisi, Demokrat Partililere sahip çıktı. Tabii Adalet Partisi'ne oy verip, onu iktidar yapan halk da sahip çıktı.
Gelişmeleri kısaca hatırlatayım: 1969'da, CHP Genel Başkanı İsmet İnönü'nün de desteğiyle, anayasa değişikliği teklifi, 309 oyla Meclis'te kabul edildi. (Demokrat Partililerin siyaset yasağı anayasa hükmünden doğuyor, 'affa uğrasalar bile siyaset yapamazlar' ibaresi kaldırılmak isteniyordu. N.I) Ama ne var ki, Genelkurmay Başkanı Org. Memduh Tağmaç, tabandan gelen baskıları Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a iletti. Sunay, Demirel'i Köşk'e çağırdı ve ona, ordunun bu konudaki hassasiyetini söyledi. Senato'da oylanmadan, değişiklik teklifi Komisyon'a geri çekildi.
Türkiye böyle bir ülkeydi o zamanlar. Askeri vesayet, bütün kurum ve kurallarıyla işliyordu!
1969 seçimleri yapıldı. Gene Adalet Partisi büyük çoğunlukla iktidar oldu. Süleyman Demirel, 1969'daki seçim zaferinden aldığı güçle, anayasa değişikliğini Senato'dan geçirerek, yürürlüğe girmesini sağladı. Fakat Türkiye İşçi Partisi (TİP), Demokrat Partililere siyasi haklarını geri veren anayasa değişikliğini Anayasa Mahkemesi'ne götürdü. Mahkeme, 7'ye karşı 8 oyla, 17 Haziran 1970'te değişikliği iptal etti. Araya bir de 12 Mart 1971 müdahalesi girdi. Demirel devrildi; Nihat Erim hükümeti kuruldu. Demokrat Partililerin siyasi yasaklarının kaldırılması için 1974 yılını beklemek gerekti. O tarihte, CHP ve Adalet Partisi uzlaşarak anayasayı değiştirdiler.
Demokrat Partililere af çabaları, bunun önüne çıkarılan engeller, TİP'in ve Anayasa Mahkemesi'nin tavrı, 12 Mart müdahalesi, 27 Mayıs darbesinden hemen sonra Türkiye'de oluşan iklimin bir özeti gibi. O günkü konjonktürü bilmeden, sadece kitaplarda okuyarak "Demirel Demokrat Partililerin affını engelledi" demek yanlış. Gerçi, Demokrat Partili camiada böyle bir izlenim mevcuttu. Ama gayretler, engeller ve yaşananlar da ortada. Hüküm verirken daha adil davranmak gerekiyor.