Sivil EMASYA!

Milliyet gazetesi "İşte sivil EMASYA" başlıklı bir haber yayınladı. Hükümetin 2010'da kaldırılan EMASYA (Emniyet Asayiş Yardımlaşma) Protokolü'nü sivilleştirerek yeniden yürürlüğe soktuğunu belirtti. Buna göre, askeri birlikler valilerin yazılı ya da acil durumlarda sözlü çağrısıyla toplumsal olaylarda kullanılabilecek.
Bu haber, yanlış değerlendirmelere yol açacak biçimde kaleme alınmış. 1997'de Genelkurmay Başkanı ile İçişleri Bakanı tarafından imzalanan EMASYA Protokolü'nün eleştirilmesinin sebebi, askere geniş yetkiler tanımasıydı. Protokole göre, vali çağırdığı andan itibaren emirkomuta askere geçiyordu.
Ayrıca kuvvet talebini yapacak, müdahale fonksiyonlarını karşılayabilecek bir mülki makamın ya da geçici koordinatör vali mekanizmasının bulunmadığı durumda, EMASYA birlikleri kendiliklerinden görev üstelenebiliyordu. Bir başka ifadeyle, validen izin almadan askere duruma el koyma yetkisi verilmişti. EMASYA birlikleri bu protokolden sonra süreklilik kazanmış, personelin 24 saat görev başında olması yöntemi benimsenmişti. Bu kapsamda, asker, istihbarat yapma, bilgi toplama, bu bilgileri değerlendirme imkânına da kavuştu. Garnizon içinde Asayiş Harekât Merkezleri kuruldu. Emniyet ve mülki idareden elemanlar çağrılmakla birlikte, kontrol tamamen askerin eline geçti. Asker, mülki idarenin fiilen amiri durumuna geldi ve siviller tarafından denetlenemeyen bir mekanizma kuruldu. Çeşitli bölgelerde askerlerin istihbarat toplaması, insanları fişlemesi EMASYA'dan doğan bir durumdu.
Bugüne gelince... İller İdaresi Kanunu'nun 11/D maddesine göre, zaten mülki amir, askeri birlikleri icap ettiği takdirde çağırabiliyor; emir-komutanın kimde olacağını da vali tayin ediyor. Eğer yeni bir protokol kabul edilip imzalanmışsa, bunun amacı, ancak mevcut yetkiyi daha iyi tanımlamak ve birden fazla ilde yaygın eylemler ortaya çıktığı takdirde koordinasyonun nasıl sağlanacağını belirlemek olabilir. Kontrol sivillerde olduktan sonra mesele yok.