28 Şubat'ın uluslararası boyutu
ABD'NİN DEĞİŞEN TAVRI
ABD, Refah-Yol Hükümeti kurulduğu andan itibaren 'Refah gitmeli' politikasını benimsemedi. Hükümetin attığı ilk adımlar da buna yardımcı oldu. Çekiç Güç'e verilen yetkinin hükümetin de desteğiyle Meclis'te uzatılması ABD tarafından son derece olumlu karşılandı. O dönem ABD Dışişleri Bakanlığı Siyaset Planlama Dairesi'nde çalışan Henry Barkey, ABD yönetiminin bu durumdan duyduğu memnuniyeti şu sözlerle dile getirdi: "Bizim için en kritik konu Irak'tı. [Erbakan] Seçim öncesi Çekiç Güç'e karşı olduğunu söyledi ama seçimden sonra tezkereyle Çekiç Güç'ü uzattı."
ABD'nin, Türkiye'nin ekonomik yaptırımlar uygulanan Irak'la imzaladığı anlaşmalardan sonra da "Türk Hükümeti'nin Irak'a ilişkin herhangi bir kırmızı çizgiyi ihlal ettiğini düşünmüyoruz... Türkiye'yi bölgedeki en güçlü destekçilerimiz ve dünyadaki en güçlü dostlarımız arasında görüyoruz" diyerek sürdürdüğü 'bekle ve gör' politikasından vazgeçiren adım Başbakan Erbakan'ın Libya ziyaretinde ABD ile ilgili söylediği sözler oldu. Başbakan'ın Libya'nın terörizmi destekleyen bir devlet olduğu yönündeki Amerikan beyanatlarına karşı "Bu bir propagandadır... (ABD'nin Trablus'a 1986'da düzenlediği saldırıyı kastederek) Terörden en büyük acıyı çeken Libya'dır" şeklindeki sözleri ve dış politikada daha bağımsız hareket etme arzusu iplerin tedricen kopmasına neden oldu.
ABD Dışişleri Sözcüsü, 7 Ekim 1996'da kendisine Erbakan'ın 'doğu seferi' hatırlatılınca 'en rahatsız edici olanın Libya ziyareti olduğunu' belirtti. Sözcü, 10 Ekim'de verdiği brifingde ise Erbakan'ın yorumlarının Washington'da hiç de hoş karşılanmadığını, "Laik bir demokrasi olarak Batı'nın parçası olan Türkiye'nin Libya'nın terörist faaliyetlerine son verme çabalarına katılması gerektiğini", normalde bir NATO müttefikine bu şekilde tepki vermeyeceklerini ama ellerinde başka seçenek kalmadığını söyledi.
1997'nin Şubat ayına gelindiğinde ABD'nin tavrı iyiden iyiye değişmeye başladı. Robert Satloff'un da belirttiği gibi, ABD ikinci seçeneği devreye soktu: "Siyasi değişime evet, darbeye hayır."
DARBEYE ŞARTLI ONAY
ABD'den darbeye şartlı onay geldiği, şartın da 'siyasi değişimin ülkedeki sivil demokratik maske düşürülmeden gerçekleştirilmesi' olduğu anlaşılıyor. ABD Başkanı Clinton 'demokrasi teşvikini' dış politikasının merkezine oturtmuşken Türkiye gibi Ortadoğu'nun iki buçuk demokrasisinden birinde yapılacak klasik bir darbe pek de hoş olmazdı. Tam da bu nedenle, Dışişleri Bakanı Albright 14 Haziran'da gazetelere yansıyan açıklamasında, "Türkiye'de siyasi değişikliğin demokratik bağlamda ve anayasaya aykırı hareket edilmeden gerçekleşmesi gerektiğini" söyledi. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü ise, 16 Haziran brifinginde Türkiye'de gerekli yerlere ABD'nin üzerinde ısrarla durduğu 'Türkiye'de laik demokrasi devam etmeli' görüşünü bildirdiklerini, 'klasik darbe de dâhil olmak üzere anayasaya aykırı adımları onaylamadıklarını' söyledi.
Kısmen ABD'nin 'şartlı onayı' nedeniyledir ki 28 Şubat darbesi, kâğıt üzerinde demokratik gözüken anlamsız mitingler ve habercilik kılıfına uydurulan operasyonel gazete manşetleri ile 'kozmetik demokratik bağlam' korunarak, TSK İç Hizmet Kanunu'nun 35. Maddesi gibi teoride anayasal gözüken yollarla yapıldı. Dış aktörler darbeyi değil, darbenin yöntemini belirledi, 'demokratik yollar kullanılarak hükümet istifa ettirildi.'
Ayrıntılar için lütfen tıklayın.