Bağımsız, tarafsız

Hindistan'ın güneyindeki Karnataka eyaletinin başkenti Bangalore'da 2001 Şubat'ında dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen hukukçular günlerce tartışıp bir dizi ilke belirlediler.
BM İnsan Hakları Komisyonu'nun 23 Nisan 2003 tarihli oturumunda evrensel geçerlilik kazandırdığı bu ilkeler "Bangalore yargı etiği prensipleri" adıyla hukuk literatürüne girdi. "Adil yargılama"nın ve yargıçların içselleştirmeleri gereken bağımsızlık ve tarafsızlık koşulunun ana malzemesini oluşturan "Bangalore yargı etiği ilkeleri", Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile o sözleşmenin bekçisi olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne de en keskin kılıç işlevini görüyor.

***
Hukukçular dışında pek tanınmayan "Bangalore ilkeleri" neleri içeriyor; özetleyeyim:
Yargı bağımsızlığı:
Hâkim genelde toplumdan, özelde ise karar vermek zorunda olduğu ihtilafın taraflarından bağımsızdır.
Hâkim, yasama ve yürütme organlarının etkisi ve bu organlarla uygun olmayan ilişkilerden fiilen uzak olmakla kalmayıp, aynı zamanda öyle görünmelidir de.
Yargı tarafsızlığı:
Hâkim, yargısal görevini tarafsız, önyargısız ve iltimassız olarak yerine getirmelidir. Hâkim, mahkemede ve mahkeme dışında, yargı ve yargıç tarafsızlığı açısından kamuoyu, hukuk mesleği ve dava taraflarının güvenini sağlayacak ve artıracak davranışlar içinde olmalıdır.
***
"Bangalore ilkeleri" elbette bu kadar değil, 21 sayfa boyunca uzanıp gidiyor. Meraklıları Adalet Bakanlığı'nın internet sitesinde tam metnine ulaşabilir.
Yargıcın bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkelerinden 4'ünü özellikle seçmemin bir nedeni var:
Önceki gün SABAH'ta Adalet Bakanı Sadullah Ergin'i ağırladık.
Son derece yararlandığım sohbet sırasında konu bir ara Ergenekon, Balyoz, İnternet Andıcı davalarına, uzun tutukluluk sürelerine ve elbette bunlarla ilişkili olarak yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı sorununa geldi.
Ergin bir an durdu, iç çekti, "Biz" dedi, "Biliyorsunuz, devlet ile vatandaş arasındaki davalarda devletten yana olduğunu açık açık söyleyen yargıçların bulunduğu bir yargı kadrosu devraldık. İşimiz kolay değil."
Sonra ekledi: "Yargıcın tarafsız olması yetmez. Tarafsız olduğunun yargıladığı kişi/kişiler ve kamuoyu tarafından da algılanması gerekir."
Bu vurguyla "Bangalore ilkeleri"ne gönderme yapan Ergin konuyu daha fazla açmak istemedi ama ondan sonrasını kestirmek için arif olmaya gerek yoktu:
Ergenekon, Balyoz, İnternet Andıcı gibi kamuoyunun çok ama çok geniş bir kesimini artık huzursuz etmeye başlayan davaların mahkeme heyetleri belki tarafsız olabilirler ama yargıladıkları kişiler ve kamuoyu da onları tarafsız buluyorlar mı? Sorunun can alıcı noktası bu.