Özel Gaziosmanpaşa Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Derya Bayırlı Turan yazın sık karşılaşılan 'ishal' şikayetiyle ilgili sorularımızı cevaplandırdı.
İshalin tipleri var mı?
İshaller; akut veya kronik ishal olarak ikiye ayrılır. Akut ishal genel olarak üç haftadan daha kısa süreli ishaldir. Kronik ishal ise daha uzun süre etkisini gösterir.
İshal tehlikeli bir hastalık mı? Her ishal doktora gitmeyi gerektirir mi?
İshallerin çoğu aslında sıvı alımı, sulu gıdalarla beslenmeyle birkaç gün içinde geçer. Dolayısıyla doktora başvurmayı gerektirmez. Dizanteri, kolera gibi ağır seyirli ishaller ve ishal salgınları hastaneye başvuru sıklığını artırır. İshalde en korkulan sıvı kaybıdır. Dolayısıyla sıvı kaybına neden olan çok sık ve bol miktarda olan 'sulu ishaller' ile aşırı bulantı, kusma ve düşmeyen ateşte en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Sıvı kaybının kalp ve böbrek yetmezliği, şuur kaybı ve şoka sebep olabileceği unutulmamalıdır.
HAVUZ DEĞİL, DENİZ!
İshalin gıdalarla ilişkisi var mı? İçme suyu ishal yapar mı?
Su, ishalde en sık karşılaşılan nedendir. Kuyu suları, açık ve kirlenmeye müsait kaynak suları, temizliği ve bakımı yapılmayan su depoları, klorlanmamış ve analizleri yapılmamış şebeke sularında mikrop oranı yüksektir. Temizlik koşullarına uyulmadan dolum yapılan damacana tesisleri de sağlığımızı tehdit edebilir.
Yiyecek ve içme suyu dışında yazın ishal nelerden bulaşır? Örneğin havuzlar tehlikeli mi? Belediyelerin 'kirli' olduğunu belirlediği yerlerde denize girmeyin. Çünkü halk arasında 'koli basili' denilen etken, aslında dışkıda bulunan ve kanalizasyonun denize verilmesiyle denizde de bulunan bir bakteridir. Havuzlar, genel olarak klorlanır. Ancak klorlanmanın ve su değişiminin az olduğu havuzlar, beklemiş ve değişmemiş havuz suları çok tehlikelidir. Bazı özel mantar türleri havuz suyunda yaşarlar. Bu nedenle havuza değil, temiz denize girmeyi tercih edin.
ÇAY VE KAHVE İÇMEYİN!
İshalin yazın çok sık görülen bir bağırsak enfeksiyonu olduğunu biliyoruz. Üst üste ishal geçirilirse ne olur? İshal uzun süre devam ederse hangi tedbirleri almalıyız?
İshal sık tekrarlarsa vücudun susuz kalmasına ve minerallerin eksilmesine neden olur. Bu maddelerin kaybı kalp ve böbrek yetmezliği, şok ve hatta ölümle sonuçlanabilir. Sık tekrarlayan ve uzun süre geçmeyen ishallerde mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Böylece hem ishalin sebebi araştırılmalı hem de ishal tedavi edilmeli. Çünkü uzun süreli ve tekrarlayan ishallerde, enfeksiyon dışı sebepler olabilir. Tanı için kan ve dışkı testleri ile radyolojik tetkikler gerekebilir. Ayrıca ishalin sebebi bağırsakta emilim bozukluğu ise ileri derecede kilo kaybı ve çocuklarda büyüme geriliği yapar.
İshal olduğumuzda hangi yiyeceklerle beslenmeliyiz?
Hafif seyirli ishaller; istirahat ve bol sıvı alımı ile kısa sürede geçer. Su, ayran ve soda içilebilir. Ancak konsantre hazır meyve sularından, çay ve kahveden uzak durmak gerekir. Yoğurt, patates ve muzu ishalde tercih edebilirsiniz. Bağırsak hareketlerini artıran taze meyve ve sebzeler mümkünse az tüketilmelidir. Aspirinin ise ishal tedavisinde yeri yoktur. İshalde bol su içmek gerekir. Kapalı ambalajlarda satılan sular daha güvenlidir.
Bitkisel çaylar ve haplar, ishale iyi gelir mi?
Halk arasında bazı bitkilerin ve baharatların ishale iyi geldiği söylenir. Ancak ishali düzelten asıl şey; sıvı alımıdır. Bitki çayları da bu yönden faydalıdır. Bu tür çaylar bağırsak hareketlerini yavaşlatıp, ishali hafifletebilir. Ancak içinde ne olduğu bilinmeyen bitki karışımları ve haplar zehirlenmelere neden olabileceği için dikkat edilmelidir.
SEYAHAT ENFEKSİYONU TÜM DÜNYANIN SORUNU
En sık karşılaşılan seyahat enfeksiyonu turist ishalidir.
Seyahat edilecek bölgeye göre seyahat öncesinde tifo, hepatit A aşılamaları yapılmalı.
Seyahat öncesi başlanan ve seyahat süresince kullanılan antibiyotikler ishal gelişmesini önler.
İshal fark edildiğinde başlanan antibiyotik ve ishal kesici ilaçlar ishal süresini kısaltır.
BUNLARI YEMEYİN!
Bazı yiyecekler, mikrop barındırıp üremesine neden olur. Bu da ishale yol açar. Yazın bu yiyeceklere dikkat edin:
Beklemiş pilav
Kremalı pastalar
Mayonez katkılı yiyecekler
İyi yıkanmamış meyve ve sebzelerden yapılan salatalar
Kabuklu deniz ürünleri ve beklemiş tavuk
Açıkta satılan dondurmalar ve içeceklerin içine atılan kalıp buzlar ishale neden olur. Bunları tüketirken dikkat edin.
Süt alırken, pastörize ve uzun ömürlü olmasına özen gösterin.
YARIN: Yaz şişkinliğine karşı önlemler