Türklerin islamiyeti kabulünden sonra bilinen ilk yazılı eser olan Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib'in, Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Han'a ithafen yazdığı Orta Türkçe eseridir. Bu eser dilimizin en önemli hazinelerindendir. Sadece dil metni değil aynı zamanda toplum yapısını ve devleti yansıtmasıyla milli kültürümüzün temel kaynağıdır. Adeta bir Türk ansiklopedisidir.
KUTADGU BİLİG ANLAMI
Kut kelimesi, hükümdarın Tanrı tarafından seçilmesi anlamına gelmektedir. Bundan yola çıkarak Kutadgu Bilig'in anlamı hükümdarlık etme bilgisidir. Ancak zamanla anlamı genişleyerek mutluluk veren bilgi anlamına gelmiştir.
KUTADGU BİLİG HANGİ DİLDE NE ZAMAN YAZILDI?
Eser 1069-1070 yıllarında yani 11. yüzyılda Karahanlı Türkçesi olarak bilinen Hakaniye lehçesiyle Kaşgar'da yazılmıştır.
KUTADGU BİLİG ÖZELLİKLERİ
- 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
- Kutadgu Bilig insanın, iki dünyada da mutlu olması için neler yapması gerektiğinin anlatıldığı bir eserdir. Bir nevi iki dünyada da saadete erişmek için insana gösterilen bir yoldur.
- Eser edebiyatımızda çoğu ilke öncülük etmiştir; Aruz ölçüsü ile yazılan ilk eserimizdir, Türk edebiyatındaki ilk mesnevi örneğimizdir, siyasetnamenin de ilk örneklerinden sayılır.
- Didaktiktir.
- 6645 beyit, 173 dörtlükten oluşmaktadır.
- Toplum yapısını düzeltecek ve insanın saadetini sağlayacak yolları devrin hükümdarına öğüt vererek göstermiştir.
- Eserde devlet idaresi gibi konulara da değinildiği için siyasetname özelliği görülür.
- Alegorik (sembolik) bir eserdir.
- Kutadgu Bilig'de dört önemli kişi vardır. Bunlar:
- Ögdülmiş: Aklı temsil eden vezirin oğlu
- Odgurmuş: Akıbeti temsil eden vezirin kardeşi
- Ay Toldı: Saadeti temsil eden vezir.
- Kün Togdı: Adaleti temsil eden hükümdar
- Birbirleriyle konuşan bu dört kişi; mutluluk, adalet, bilgi, erdem, ahlak, dili iyi kullanmanın yararları ve dünya/ahiret ilişkisi hakkında konuşmuşlardır.
- Kutagdu Bilig'in 3 nüshası vardır. Bilinen 3 nüshadan ikisi Arap harfleriyle diğeri hem Uygur hem Arap harfleriyle yazılmıştır.
- Kutadgu Bilig'in asıl nüshasının Uygur harfleriyle yazılmış olduğu düşünülmektedir.
KUTADGU BİLİG KİMİN ESERİDİR, KİME SUNULMUŞTUR?
Arapça- Farsça sözlüklerin de kullanıldığı eser, Kaşgar'da Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmıştır. O dönem Karahan Devleti'nin Hükümdarı olan Tabgaç Buğra Han'a sunulmuştur.
