5. Sınıf Madde Ve Değişim Konu Anlatımı - Maddenin Hal Değişimi Nedir?

Madde doğada farklı hallerde bulunur. Fen Bilimleri dersinde ise maddenin 3 hali ele alınır. Bu haller katı, gaz ve sıvıdır. Katı, gaz ve sıvı halde bulunan bu maddelerin belirli tepkimeler ile değişim göstermesi ise maddenin hal değişimi olarak işlenir. Bir buzun erimeye maruz kalması ile suya dönüşmesi ya da suyun kaynamayla buharlaşarak gaza dönüşmesi maddenin hal değişimi konusudur.

MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ NEDİR?

Maddenin hal değişimleri erime, yoğunlaşma, buharlaşma, donma, kırağılaşma ve süblimleşme olarak 6 temel başlıkta incelenir. Gelin bunları detaylı bir şekilde inceleyelim:

Erime

Katı bir halde bulunan madde uğradığı tepkime ile sıvılaşabilir. Buna erime denir. Erime sürecinin gerçekleşmesini sağlayan ısıdır. Isı olmadan erime meydana gelmez. Bu ısıya bağlı olarak gerçekleşen erimeye de erime sıcaklığı adı verilir. Erime sırasındaki maddenin sıcaklığının da stabil olduğu unutulmamalıdır. Eğer bir buza ısı verirseniz bu buz ısının derecesine göre eriyerek sıvı bir hale gelecektir. Erime işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

• Mum erimesi
• Camın yüksek ateşe temas etmesi ile erimesi
• Demirin yüksek sıcaklıkta erimesi
• Kar erimesi
• Donma

Maddenin donma hali erime halinin tam tersi olarak ele alınabilir. Bir katı maddeye verilen sıcaklık nasıl ki erimeye yol açıyorsa verilen soğukluk da donmaya neden olur. Eğer bir suyu yüksek derecede soğuğa maruz bırakırsanız sıvı haldeki su buza dönüşecektir. Donma işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

• Sıvı maddelerin şekilli kalıplar ile dondurulması
• Suyun buza dönüşümü
• Soğuk hava nedeniyle göller ve su birikintilerin donması
• Sarkıtların oluşması

Buharlaşma

Buharlaşma ise sıvı bir maddenin kaynatılması ile gaza dönüşme halidir. Buharlaşma işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

Suyun kaynama ile buharlaşması

İçeriğinde alkol bulunan maddelerin buharlaşması

Yoğunlaşma

Yoğunlaşma gazın sıvı hale dönüşmesidir. Eğer havada bulunan su buharı soğuk madde ile tepkimeye girerse sıvılaşma meydana gelir. Camlarda ve gözlüklerdeki buharlaşma buna örnektir.

Süblimleşme

Katı maddenin gaza dönüşümüdür.

Kırağılaşma

Gaz olarak bulunan bir madde eğer sıvı hale geçiş yapmadan hemen katı hale dönüşürse bu olay kırağılaşma olarak adlandırılır. Otomobil camlarında kış aylarında meydana gelen ince buzlanma buna örnektir.