Bir fiilin kişi ve kip eki almış hallerine çekimli fiil denir. Fiillerde zaman bildirmek veya bildirmemek için fiil kipleri kullanılır. Fiil kipleri ikiye ayrılır. Bunlar haber kipleri ve dilek kipleridir. Haber ve dilek kipleri olumsuzluk anlam taşıyan -ma,-me eklerini alabilirler.
Haber kipleri zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bir diğer adıyla da Zaman kipleri olarak da bilinir. Kısaca fiilin ne zaman yapıldığını bildiren kiplerdir.
Haber kipleri incelendiğinde; Geçmiş zaman, Şimdiki zaman, Gelecek zaman ve Geniş zaman kiplerinden oluştuğu görülür. Geçmiş zaman kipleri de 'Görülen geçmiş zaman ' ve ' Duyulan geçmiş zaman' kipi olarak iki alt başlık altında incelenir.
Kullanıldığında fiile zaman bildirme anlamı getiren kiplere haber kipleri denir. Haber kipleri 4'e ayrılır.
1-Geçmiş Zaman Kipi (A-Görülen Geçmiş Zaman kipi B-Duyulan Geçmiş Zaman Kipi )
2-Şimdiki Zaman Kipi
3-Gelecek Zaman Kipi
4-Geniş Zaman Kipi
1-Geçmiş Zaman Kipi
A-Görülen Geçmiş Zaman Kipi
Haber Kiplerinden, Geçmiş zaman kipi, kendi içinde görülen ve duyulan geçmiş zaman olarak ikiye ayrılır. Görülen geçmiş aman kipi, bir diğer adıyla da bilinen geçmiş zaman kipi olarak adlandırılır. Görülen (bilinen ) geçmiş zaman kipinde eylem, anlatan kişi tarafından bizzat yapılmıştır. Anlatan kişi eylemi yapmıştır ya da görmüştür. Ayrıca görülen (bilinen) geçmiş zaman kipi kesin olarak gerçekleşen durumlar için de kullanılır. Görülen geçmiş zaman kipinde olay gerçekleşmiştir ve bitmiştir. Bu kip Di'li geçmiş zaman kipi olarak da bilinir. Haber kipleri ekleri nelerdir? Görülen geçmiş zaman kipi ekleri nelerdir?
-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü
Haber kipi örneklerinden, Görülen geçmiş zaman kipi örnekleri ise;
B-Duyulan Geçmiş Zaman Kipi
Duyulan geçmiş zaman kipi öğrenilen geçmiş zaman kipi olarak da bilinir. Eylem anlatan kişi tarafından ya duyulmuştur ya da öğrenilmiştir. Eylem gerçekleştiğinde anlatan kişi bu eylemin gerçekleştiği yerde değildir. Duyulan geçmiş zaman kipi cümleye sonradan farkedilme anlamı getirebilir. Eylem olup bittikten sonra farkedilmesi durumunu anlatabilir. Yani Duyulan geçmiş zaman kipinde eylemin gerçekleştiği kesin değildir.Bu kip Miş'li geçmiş zaman kipi olarak da bilinir. Haber bildirme kiplerinden Görülen geçmiş zaman kipi ekleri nelerdir?
-mış, -miş, -muş, -müş
Haber kipi örneklerinden, Duyulan geçmiş zaman kipi örnekleri ise;
2-Şimdiki Zaman Kipi
Haber bildirme kiplerinden, Şimdiki zaman kipi, halen yapılmakta olan eylemleri bildirmek için kullanılır. Haber bildirme kiplerinden Şimdiki zaman kipi ekleri nelerdir?
-yor, -makta, -mekte
Haber kipi örneklerinden, Şimdiki zaman kipi örnekleri ise;
3-Gelecek Zaman Kipi
Haber bildirme kiplerinden Gelecek zaman kipinde eylem henüz gerçekleşmemiştir. Eylemin söylendikten sonraki bir zamanda yapılacağını bildirir. Gelecek zaman kipi ekleri nelerdir?
-acak, -ecek
Haber kipi örneklerinden, Gelecek zaman kipi örnekleri ise;
4-Geniş Zaman Kipi
Haber kiplerinden, Geniş zaman kipi, her zaman yapılan eylemleri bildirmek için kullanılır. Geniş zaman kipinde eylem geçmişte de yapılmıştır, şuanda da yapılıyordur, gelecekte de yapılacaktır. Kısaca alışkanlıkları bildirir. Geniş zaman kipi ayrıca genel yargıları ifade etmekte de kullanılır. Geniş zaman haber kipi ekleri nelerdir?
-r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür
Haber kipi örneklerinden, Geniş zaman kipi örnekleri ise;