Şah İsmail (Hatâî) Kimdir? Şah Hatayi Sözleri, Şiirleri, Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
Safevi Devleti'nin kurucusu Şah İsmail kimdir sorusuna yanıt arayanlar olabilir. Siyasi bir kimliğin yanı sıra sanatçı da olan Şah Hatayi eserleri neler olduğu araştırılır. Şah İsmail Safevi sözleri ve eserleri, "Hatai" mahlasını taşır. Öğrenciler ve edebiyat meraklıları, Şah İsmail kaçıncı yüzyıl şairi diye sorar. Devlet yönetimine ek olarak şairlik yapan Şah Hatayi şiirleri neler? Peki Şah Hatai nefesleri ve deyişleri hangileri?

Şah İsmail kimdir diyenler için o, 1487 yılında doğmuş bir devlet adamıdır. Şah Hatayi eserleri ile de adını tarihe yazdırmış bir isimdir. Şah İsmail Safevi sözleri ve eserleri, Şiîlik anlayışını benimseyen edebi ürünlerdir. Şah İsmail kaçıncı yüzyıl şairi diye soranların, onun 15. ve 16. yüzyıllarda yaşadığını öğrenmelidir. Şah Hatayi şiirleri ile İran edebiyatının en önemli isimlerinden biri olmuştur. Şah Hatai nefesleri ve deyişleri nelerdir?
Şah İsmail Kimdir?
Şah İsmail, 17 Temmuz 1487 yılında İran'ın Erdebil şehrinde dünyaya gelmiş olan Safevi Devleti'nin kurucusudur. 24 Mayıs 1524 yılında İran'a bağlı Tebriz'de vefat eden Şah İsmail'in mezarı ve türbesi ise Erdebil'dedir. Arap, Türk ve Kürt kökenli olduğu söylenen bir şeyhin oğludur. Safevi tarikatına mensup ve Sufî şeyhi olan babası ise Şeyh Haydar'dır.
Hayatı boyunca, Osmanlı Devleti ile birtakım çekişmeler ve mücadeleler yaşamış olan Şah İsmail, Çaldıran Savaşı'nda Yavuz Sultan Selim tarafından yenilgiye uğratılmıştır. Böylece, Şiîliğin Anadolu topraklarında yayılmasına müsaade edilmemiştir. Savaşın temel nedeni, iki devlet arasındaki mezhep çatışmasıdır.
Osmanlı'nın varlığına rağmen, Şah İsmail'in kurmuş olduğu Safevi Devleti, o dönemdeki en güçlü devletlerden biri olmayı başarmıştır. Irak, Afganistan, Kuveyt, Türkiye, Özbekistan, Türkmenistan, Suriye, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Kafkasya topraklarını ele geçirmiştir. Fethetmekle kalmayarak Fars kültürünün bu coğrafyaya yayılmasına vesile olmuştur. Safevi Devleti'nin en parlak dönemi lideri olan Şah İsmail, Şiîliğin bir kolu olam İsnâaşeriyye mezhebini benimsemiş ve resmi din olarak ilan etmiştir. Bu yönüyle, komşu devletler ile arasına din ve kültür anlamında bir sınır çizmiştir. Fars ve Şiî kültürünün yayılması için çabalayan Şah İsmail, Farsça'nın sadece bürokraside kullanılmasını sağlamıştır. Devlet ve ordu işlerinde ise Azerice'nin tercih edilmesine karar kılmıştır.
Şah İsmail'in Eserleri Nelerdir?
Şah İsmail, güçlü bir devlet adamı olmasına ek olarak sanatçı kişiliği ile adından söz ettirmeyi başarmıştır. Çocukluk yıllarından itibaren edebiyata ilgi duymuş ve şiirler kaleme almıştır. Aruz ve hece ölçüsü kullandığı eserlerinde, Hatai mahlasını kullanmıştır. Farsça'ya ek olarak Azerbaycan Türkçe'si ile de şiirler yazmıştır. Azeri edebiyatındaki ilk mesnevi, Şah İsmail tarafından yazılan "Dehname"dir. Onun şiirleri, diğer tekke edebiyatı şairlerine ilham olmuştur. Aşağıda onun yazmış olduğu eserler ve bazı şiirleri verilmiştir.
Hatayî Divanı
Dehname
Nasihatname
Girme Yola Sen
Arif isen bir gün seni seslerler
Bülbül deyü gülistanda beslerler
Bir gün seni rehberinden isterler
Kimin izni ile girdin yola sen
Özün eğri ise yola zararsın
Derdini yetişmiş dermân ararsın
Maslâhatın nedir şârı sorarsın
Sarraf olmayınca girme şâra sen
Kapudan çıkınca köşe gözetme
İçin karartıp da dışın düzeltme
Şah Hatâyî ötesini uzatma
Mü'min isen bir ikrârda dura sen
Bugün Matem Günü Geldi
Bugün mâtem günü geldi
h Hüseyn ü vâh Hüseyin
Senin derdin bağrım deldi
h Hüseyn ü vâh Hüseyin
Kerbelâ'nın önü yazı
Yüreğimden çıkmaz sızı
Yezîdler mi kırdı sizi
h Hüseyn ü vâh Hüseyin
Bizimle gelenler gelsün
Serini meydanda koysun
Hüseyn ile şehid olsun
h Hüseyn ü vâh Hüseyin
Kerbelâ'nın yazıları
Şehid düştü gâzîleri
Fatma ana kuzuları
h Hüseyn ü vâh Hüseyin
Esti deli poyraz esti
Kâfir Mervân bizi bastı
Hüseyn'in başını kesti
h Hüseyn ü vâh Hüseyin
EN SON HABERLER
- 1 Öğretmenevi Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Öğretmen Evi Ayrı Mı Bitişik Mi Yazılır?
- 2 Balkabağı Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Balkabağı Ayrı Mı Bitişik Mi Yazılır?
- 3 Müdahale Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Doğru Yazılışı Müdahale Mi, Müdahele Mi?
- 4 Biçerdöver Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Biçer Döver Ayrı Mı Bitişik Mi Yazılır?
- 5 Yerçekimi Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Yer Çekimi Ayrı Mı Bitişik Mi Yazılır?
- 6 Ayırt Etmek Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Doğru Yazılışı Ayırt Etmek Mi Ayırdetmek Mi?
- 7 Asya Kıtası Nasıl Yazılır? TDK’ye Asya Kıtası Büyük Harfle Mi Yazılır?
- 8 Ayder Yaylası Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Ayder Yaylası Büyük Harfle Mi Yazılır?
- 9 Yardımsever Nasıl Yazılır? TDK’ye Göre Yardım Sever Ayrı Mı Bitişik Mi Yazılır?
- 10 Proje okullarında yeni dönem! Hamilik modeliyle daha kaliteli eğitim