Zeki Velidi Togan Kimdir? Zeki Velidi Togan Hayatı, Eserleri, Kitapları ve Çalışmaları

Zeki Velidi Togan kimdir diye merak edenlere, Başkurdistan'da dünyaya gelmiş milliyetçi bir yazar, tarihçi ve Türkolog olduğu söylenebilir. 1890-1970 yılları arasında yaşamış bir araştırmacı-yazar olan Zeki Velidi Togan kitapları ve makaleleri, Türk tarihini anlamaya yardımcı olan en başarılı eserler olarak bilinir. Yazarlığa ek olarak bir siyasetçi olan Zeki Velidi Togan çalışmaları, büyük ölçüde ideolojisinin etkisi altında kalmıştır.

Zeki Velidi Togan Kimdir?

Gerçek adı "Ahmet Zeki" olan Zeki Velidi Togan, 10 Aralık 1890'da günümüzde Rusya sınırları içinde bulunan özerk bölgelerden biri olan Başkurdistan'a bağlı İşembay şehrinde doğmuştur. Eğitimi boyunca Rusça, Farsça ve Arapça gibi dilleri öğrenmiştir. Bir zamanlar öğrenci olduğu Kasımiye Medresesi'ne, 1909 yılında "Türk tarihi ve Arap edebiyatı tarihi" öğretmeni olarak girmiştir. Onun, Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti'ne üye seçilmesi ise 1911 yılında yayınladığı "Türk ve Tatar Tarihi" isimli eseri sayesinde gerçekleşmiştir.

Sırasıyla Rus, Sovyet ve Türk vatandaşı olmuştur. Bundan dolayı, Rusya'dayken "Validov" soyadını almış, ancak Türkiye'ye yerleştikten sonra "Togan" olarak değiştirmiştir. Her ne kadar tarihçi ve Türkolog kimliği ile ön plana çıksa da o aynı zamanda bir siyasetçidir. Tutkulu bir milliyetçi olan Togan, Başkurt Devrimi ve Bağımsızlık Hareketi'nin liderliğini yapmıştır. Politika ile iç içe geçen bir yaşamı olduğundan dolayı sürekli yer değiştirmek zorunda kalmıştır. Bağımsız bir kişiliği olduğu ve inandığı doğruları söylemekten çekinmediği için zaman zaman kamuoyunun olumsuz tepkileri ile karşı karşıya kalmıştır. 1917'de gerçekleşen Bolşevik İhtilali (Ekim Devrimi) döneminde son derece zorlu süreçlerden geçmiş ve Rusya'daki devrime karşı mücadele etmiştir. Öyle ki dönemin en güçlü siyasi liderleri olan Lenin, Stalin ve Troçki ile de karşı karşıya gelmiş, ancak ortak paydada buluşamadıkları için çatışmaya devam etmişlerdir.

Londra, Paris ve Berlin gibi Avrupa'nın en önemli merkezlerindeki tarihçilerin davetini geri çevirmiş ve 1925'te Türkiye'ye gelmiştir. Ancak daha sonradan fikrini değiştirerek 1932'de Viyana'ya gitmiş ve orada doktora çalışmasını bitirmiştir. Doktor ünvanını aldıktan sonra Bonn ve Göttingen Üniversitelerinde ders vermiştir. 1939 yılında ise Türkiye'ye geri dönmüş ve Türkçülük ile ilgili çalışmalarına devam etmiştir. 1970 yılında ise İstanbul'da yaşamını yitirmiştir.

Zeki Velidi Togan Eserleri Nelerdir?

Hayatı boyunca Türk tarihi ile ilgili birçok yazı kaleme alan Zeki Velidi Togan'ın en ünlü eseri, 1946 tarihli Umumi Türk Tarihine Giriş adlı kitaptır. Başlıca diğer yapıtları ise şu şekildedir:

Bugünkü Türkistan ve Yakın Mazisi - 1929

Tarihte Usul - 1938

Türkistan Tarihi - 1939

Buruni'nin Dünya Hakkında Tasavvuru - 1946

Umumi Türk Tarihine Giriş - 1946

Horezm Kültürü Vesikaları Kısım I - 1951

Tuyuhunlar ve Başkurtlar - 1968

Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili - 1972