Goldman Sachs, Morgan Stanley ve Merrill Lynch'ten sonra ABD'nin en büyük dördüncü yatırım bankası Lehman Brothers'ın iflası ile başlayan ve 15 Eylül'de (yarın) 10'uncu yılına gireceğimiz küresel finansal kriz bitti mi? O günden bu yana dünyada neler değişti? Bu soruların cevaplarına hangi sektörden veya ülkeden bakarsanız bakın tam emin olmak mümkün değil. Cnbce'nin internet sitesi üzerinden yaptığı bir anket de aslında bu tezi doğrular nitelikte. Sitenin anketine cevap verenlerin yüzde 52'si krizin bittiğini düşünürken yüzde 48'i hâlâ devam ettiği kanaatinde. Yani neredeyse iki kişiden biri krizin bittiğini biri de bitmediğini düşünüyor.
YILDÖNÜMÜ PARTİSİ YAPACAKLAR
Lehman'ı batıran bankacılar içinse durum biraz daha farklı. Dünyayı krize sokan Lehman Brothers'ın eski çalışanları bu hafta sonu 'gizli' bir parti hazırlığı içinde. Birçok haber sitesinde 'hastalıklı', 'iğrenç' olarak değerlendirilen bu parti fikri kimden çıktı bilinmez ama dünyayı krize sokan bankacılar cumartesi akşamı 10'uncu yıl partisi yapacak. Piyasalar yeni bir sürpriz dalgasını istemediğini dile getirse de borçluluk oranları hâlâ çok yüksek ve Uluslararası Para Fonu (IMF) blog'unda şu sözlerle herkesi uyarıyor: "Küresel kriz üzerimize bir gölge gibi çöktü ve bundan yakın bir zamanda kurtulacağımızın emareleri de yok. Lehman Brothers'ın batışının 10'uncu yılında geçen süre bize nasıl bir duruş sergilememiz gerektiğini öğrenme fırsatı sundu."
DERS ALINDI MI?
KRIZE giden yolun taşlarını döşediği yönünde yoğun eleştiri alan, ABD'nin efsanevi Merkez Bankası Başkanı Alan Greenspan'in 'piyasacı' bakış açısı kayboldu mu veya ders çıkarıldı mı, sorusu ise hâlâ gündemde. Kendi başına işleyen piyasa mekanizması masalları son buldu gibi gözüküyor. En azından kriz sonrası dönemde ortak konsensüs denetimli bir piyasa yapısına geçildi. Davranışsal ekonomi teorilerinin popüler hale geldiği son dönemde sisteme olan inancın devam etmediği ise aşikâr. Daralan mâli ve para politikası manevra alanı, rekor seviyelerdeki borçluluk, yok olan merkez siyaset, İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan liberal dünya düzeninin dağılması ve yeni doğan ticaret savaşlarını da hesaba katınca kırılganlığın geçtiğini söylemek oldukça zor.
KRİZDEKİ G20'DEN 2 LİDER KALDI
2008 krizinin dünyayı vurmaya başladığı dönemde Başbakan olan Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Dicle Üniversitesi 2008-2009 eğitim öğretim yılı açılış töreninde yaptığı konuşmada, "Bu küresel kriz de inşallah bizi teğet geçecek. Bizi diğerlerini vurduğu gibi kesinlikle vurmayacak, vuramayacak. Çünkü biz rehavete düşmedik, mali disiplinden taviz vermedik, işi sağlama aldık" demişti. Krizden etkilenmeyen ve büyümesini devam ettiren Türkiye o dönem kriz odaklı G20 toplantılarına katılmıştı. O fotoğraftan geriye sadece iki lider kaldı. Almanya Şansölyesi Angela Merkel ve Başkan Recep Tayyip Erdoğan.
10 YIL ÖNCE 10 YIL SONRA
REUTERS haber ajansı, krizin simgesi haline gelen fotoğrafları ve 10 yıl sonraki hallerini yayımladı. Krizdeki en ünlü fotoğraflardan biri aşağıdaki batış gününde toplantı sırasında 20 bankacının arkadan çekilmiş bu fotoğrafıydı.
Yine simge haline gelen Eric Lipps'in 2008'de New York iş bulma kurumu önündeki ve 10 yıl sonraki hali.
Jose Manuel Abel krizin İspanya'ya sarkması ile işinden olanlar arasındaydı. Abel şimdi bir restoranda garsonluk yapıyor. Abel krizden sonra ailesinden ayrılarak dört yıl kadar Almanya'da çalışmak zorunda kalmış.
