Son yıllarda Türk savunma sanayisinde faaliyet gösteren firmalar, gösterdikleri üstün performansla adeta destan yazıyorlar. Dünya sıralamasında hızla üst basamaklara tırmanan firmalar, yüksek teknolojili ürün ve hizmetlerini sadece Türk Silahlı Kuvvetleri ve emniyet güçlerine değil, dünyanın önde gelen ordularına satarak cari açığa da darbe vuruyor. Son olarak Türk Silahlı Kuvvetleri'nin İdlib'de başlattığı Bahar Kalkanı Harekatı'na da yerli ve milli sistemler sayesinde rejimin mevzileri yerle bir edildi. Türk savunma sanayinin bel kemiği şirketlerden biri olan Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. (TUSAŞ), halen 14 stratejik proje üstünde çalışıyor. Firma üretim tesislerini Anadolu'ya yamayı planlıyor. 2028'de 10 bini mühendis 20 bin çalışan, 11 milyar dolar ciroya ulaşma hedefiyle çalıştıklarını söyleyen TUSAŞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel Kotil, "Bu yıl 300 milyon dolarlık yatırım yapacağız. Hedefimiz 2.2 milyar dolar olan konsolide geliri bu yıl 2.7 milyar dolara çıkarmak. Üretimi Anadolu'ya yaymayı hedefliyoruz" diyen Kotil'le projelerini ve hedeflerini konuştuk...
* Savunmada sanayi adeta şaha kalkmış durumda. Sektörde neler oluyor?
Evet öyle... Geçen yıl düzenlenen IDEF Fuarı'nda dünyanın en ücra köşelerinden Brezilya'dan Arjantin'den Genel Kurmay Başkanı seviyesinden katılımcılar bize "Bu işi nasıl yapıyorsunuz" diye sordular. Çünkü gerçekten bu işte ülke olarak büyük bir oyuncuyuz. Türkiye bu konuda çok iyi ne kadar iyi olduğumuza inanmak istiyorsanız da yurtdışı raporları okuyun. Türkiye artık savunmada kendi ihtiyacını görecek bir oyuncu oldu.
YERLİLİKTE HEDEF % 80
* Şu an sıralamadaki yerimiz nedir?
Türkiye savunma sanayinde önemli bir yol alarak, dünya oyuncusu oldu. Türkiye dünyada 13'üncü büyük oyuncu. Sektördeki kamu ve özel sektör oyuncuları hızla büyümeye devam ediyor.
* Bu kritik sektörde kısa sürede nasıl bu kadar yol aldık?
Cumhurbaşkanımızın bu konudaki dirayeti Türkiye'yi oyuncu yaptı. Yerlilikte yüzde 70'e dayandık, 80'e de ulaşacağız. İhracatımız her geçen gün artıyor. Biz TUSAŞ olarak 2019'da dolar bazında yüzde 43 büyüdük. 100 mühendis kadroya kattık. Şirkette üç yılımı doldurdum. Bu süreçte 2.500 mühendis kazandırdım buraya. 5 bin olan çalışan sayımızı 10 bine çıkardık. Sonuçta bu iş sel gibi akıyor. Yoğunlaşınca oluyor.
* Yakalanan yüksek performansa rağmen sektörde yerlilik oranının düşük olduğu, kritik parçaların ithal edildiği eleştirisi var...
Bu kesinlikle doğru değil. Prototip aşamasında her şeyi yerli ve milli yapacağım demenize gerek yok. Zaten bir ürünün seri üretimi başlamadıysa yerli üretimi de olmuyor. Bir projenin prototip aşamasından üretime geçmesi minimum beş yıl sürüyor. O arada bunu yapan firmalar ortaya çıkıyor ve o zaman yerli üretimi tercih ediyoruz. Dünyadaki bütün firmalar böyle çalışır. Biz aslında çok akıllı bir yol izliyoruz. Biz jet eğitim uçağı Hürjet'i yapıyoruz.
* Yurtiçinde yeni yatırımınız olacak mı?
Limanı olduğu için Mersin'de imalat tesisi yatırımı düşünüyoruz. Büyük uçak parçaları üreteceğiz. 2020'de Türkiye'ye daha çok yayılacağız. Üretim olarak Türkiye'ye, stratejik olarak da dünyaya yayılmamız gerekiyor. Şu anda mesela C130 uçaklarımızı Kayseri'de yapıyoruz.
* Kompozit tesisi yatırımınız hangi aşamada?
93 bin metrekare alanda hayata geçirdiğimiz tesise bu yaz cihazlar döşenmeye başlanacak. Sene sonunda ise devreye alınacak. Büyüklük olarak dünyadaki 4 büyük tesisten biri olacak.
* Halen yurtiçindeki üreticilerle çalışıyor musunuz?
Geçen yıl yaklaşık 150 milyon dolarlık iş verdik KOBİ'lere. Ayrıca malzemeyi biz veriyoruz, bu yalnızca işçilik parası. Hızla bu tutar artacak. Bir yerli firma ihtiyacımız olan ürünü üretebiliyorsa, kendimiz üretmek istemiyoruz. KOBİ'lerle çalışma oranımız her geçen gün artıyor.
ÜÇ VARDİYA ÇALIŞIYORUZ
* Çalışan sayınız artmaya devam edecek mi?
En büyük servetimiz çalışanlarımız. Genç mühendis bulmada bir sorunumuz yok. Bitirme notu 3'ün üzerinde olanlarla çalışıyoruz. Yani Türkiye'nin kaymağı bize akıyor. Gelen gençlere özgür ortam sunuyoruz. Gece-gündüz bir çalışma var. 2019'da vardiya sistemine geçtik. Milli muharip uçağı için 3 bin mühendisin 10 yıl boyunca çalışması gerekiyor. Şu anda 1.000 mühendis yapıyor. Binası bitiyor. Onları ayrı bir yere taşıyacağız. Hemen yanımızda yer yapıyoruz. Burası 4 bin dönüm bir alan üzerine kurulu. 600 bin metrekare olan kapalı alan yeni tesislerle 1 milyon metrekareye gidiyor.
SİVİL AYAĞIMIZIN OLMASI LAZIM
* "Hayalim yolcu uçağı" demiştiniz bu konuda gelişme var mı? Buna devletin işaret etmesi lazım. TUSAŞ gibi şirketler sadece savunma sanayi ile sınırlı kalırlarsa çok büyümezler. İster Airbus'ı, ister Boenig'i, isterseniz de Korean Air Space'yi alın büyüyemezsiniz. Hem asker ayağınızın hem de sivil ayağınızın olması gerekiyor. Sivil uçaklar daha çok satılıyor. Oradan para kazanıyorsunuz, savunmaya harcıyorsunuz. İşimizi beş yılda yoluna koyarız ve sivil uçağa yöneliriz. Çünkü o daha çok istihdam da demek aynı zamanda. Buraya tek başımıza girmeyiz. Bizim ölçeğimizdeki firmalarla ortak olmalıyız. Yolcu uçağını bir takım kurarak yapmamız gerekiyor.
TERSİNE BEYİN GÖÇÜ YAPIYORUZ TERSİNE BEYİN GÖÇÜ YAPIYORUZ
Üniversitelerden sonra yurtdışından en çok beyin göçü alan şirket biziz. Doktorasını yurtdışında yapıp bize gelen çalışanlarımız var. Boeing ve Airbus'tan gelen mühendisler geliyor. Bu yıl 1000 mühendis alacak. Türkiye'nin daha çok mühendis yetiştirmesi lazım. Gençlerin en az yarısı mühendis olmalı
DEV PROJELERDE SONA GELİNDİ
* Üzerinde çalıştığınız en önemli proje ne?
Bizim en önemli uçağımız Milli Muharip Uçak. Allah izin verirse 2023'te hangardan çıkacak. 2025'te ise uçacak. 2022'de ise Hürjet'imiz uçacak. Ekim 2021'de Gökbey'in teslimatına başlayacağız. Atak 2, 2023'te uçuşa başlayacak. Bunları bitirince seri üretim çok rahat ve hızlı olacak. 5 yıl sonra çok farklı bir yerde olacağız. Kendi lisansımızla savaş uçağı, helikopter ve jet eğitim uçağı yapacağız. Beş yıl sonra burası başka bir yer olacak.
* Dünya devlerine de üretim yapıyorsunuz?
Evet Boeing ve Airbus'la çalışıyoruz. F35'in orta gözdesini tamamen biz yapıyoruz. Üretim konusunda bir sıkıntımız yok çok şükür. Tasarım yapıyoruz, ürün çıkarıyoruz. Boeing'in dar gövde uçaklarının motorlarının üstündeki büyük kapaklarının hepsini yapıyoruz. Bu iki şirkete 500 milyon dolarlık satış yapıyoruz. Kompozit tesisiyle birlikte bu rakam dört katına çıkacak.
* Dünyada savunma harcamaları artıyor mu?
2019'da 3 milyar dolarlık teklif verdik. Şu anda orta ve küçük ölçekli ülkelerin savunma harcamaları artıyor. Bu bizim gibi şirketler için fırsat yaratıyor. Yaptığımız Yeni Atak 2 Helikopteri'ni yalnız Rusya ve Amerika yapabiliyor. Çin yapamıyor. Bize bunu yakıştırın. Helikopterde dünyada 7'nci büyük oyuncu olduk. Yavaş yavaş da ilk üçe gireceğiz.
DÜNYAYLA ENTEGRE OLACAĞIZ
* İhracatınız da büyümeye paralel artıyor mu?
TUSAŞ'ın tek başına ihracatı 500 milyon doları geçti. Alt şirketimiz TAİ ile birlikte bu rakam 800 milyon doları aşıyor. Türkiye'nin bu alandaki ihracatının yüzde 40'ını iki şirket yapıyoruz. Uçak parçası yaparak hedefimiz 2 milyar dolar. Çünkü henüz yurtdışına cihaz satmadık. Satmaya başladığımız zaman 3 milyar dolar gelir. Çünkü sadece Pakistan'daki kontratımız milyar doların üzerinde. Pakistan'da hem helikopter hem de uçak konusunda işbirliği için bir araya geldik. Pakistan, Malezya, Endonezya bizim için önemli ülkeler. Önümüzdeki yıllarda TUSAŞ'ı dünyayla daha çok entegre olmuş göreceksiniz.
* Yan sanayinin gelişmesine katkı sunuyor musunuz, bu yolla?
Elbette, hemen tesislerimizin yanında Havacılık Özel OSB'si kuruluyor. Öte yandan bizim binamızın olduğu bölgeye birçok mühendislik firması taşındı. Beş yıl içinde 200'e yakın yan sanayi firmasıyla çalışacak duruma geleceğiz. Çünkü burada bir ekosistem oluşuyor. Teknopark'a özel imalat merkezleri kuruluyor, oraya biz de ortağız. Yani 5 yıl içinde bizim dışımızda bir TUSAŞ büyüklüğüne ulaşacağız. Bulunduğumuz Akıncılar uçak vadisi olacak. Burası bir vadi. Çarpan etkiye çok ihtiyaç var. Silikon Vadisi de böyle ortaya çıktı. Sektör el ele verdi birlikte büyüyoruz. Yürüyüşümüz böyle hızlanıyor.
