Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), son dönemde yayımlanan "Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Dönem Eğilimler" başlıklı analizinde, Türkiye'de kredi kartı ve banka kartı kullanımıyla yapılan harcamaların hızla arttığını ortaya koydu. Bu artış, dijitalleşmenin yaygınlaşması, temassız ödeme sistemlerinin yükselmesi ve nakit taşımadaki maliyetlerin artması gibi bir dizi faktörden kaynaklanıyor.
KREDİ KARTI HARCAMALARI 2 KAT ARTTI, BANKA KARTI HARCAMALARI 3 KATINA ÇIKTI
Analize göre, Türkiye'de kredi kartı harcamaları son yıllarda reel olarak iki kat artarken, banka kartı harcamalarında bu oran üç katına çıktı. Sonuç olarak, kartlı ödemelerin toplam hacmi 12,8 trilyon TL'ye ulaşmış durumda. TCMB, bu artışın yalnızca borçlanma eğilimlerinden değil, aynı zamanda tüketici davranışlarındaki değişikliklerden kaynaklandığını vurguladı.
KARTLI ÖDEMELERDE TEMASSIZ SİSTEMLERİN ROLÜ
Kartlı ödeme yöntemlerinin son yıllarda hızlı bir şekilde benimsenmesinin arkasında dijitalleşme ve temassız ödeme sistemlerinin etkisi büyük. Özellikle COVID-19 pandemisiyle birlikte temassız ödemeler hızla yaygınlaştı. Nakit taşımanın maliyetlerinin artması, tüketicilerin ödeme tercihlerinin dijital ödeme yöntemlerine kaymasına neden oldu.
KARTLI HARCAMALAR VE ÖZEL TÜKETİM İLİŞKİSİ
Kartla yapılan harcamalar, yüksek frekanslı veri sağladığı için talep koşullarını izlemek adına önemli bir gösterge. Ancak son yıllarda kartlı harcamalar, özel tüketim kalemiyle uyumlu bir seyir izlemekten çıkıp, hızla artarak özel tüketim seyrinden ayrıştı. Bu durum, kartlı harcamalardaki artışın sadece talep koşullarıyla değil, aynı zamanda ödeme tercihlerindeki dönüşümle, yani nakitten kartlı ödemeye geçişle de ilgili olduğunu gösteriyor.
AKARYAKIT SEKTÖRÜNDE KART KULLANIM ORANI
Kart kullanım oranlarını ölçerken, akaryakıt sektörüne ait veriler önemli bir referans sunuyor. Akaryakıt satışlarına dair toplam harcama ve kartla yapılan harcama verileri göz önüne alındığında, sektöre özgü bir kart kullanım oranı hesaplanabiliyor. Özellikle 2021 yılı sonrasında bu oran önemli ölçüde arttı. Diğer sektörlerde de benzer eğilimlerin görülmesi, kartlı harcama verilerinin, tüketici tercihlerindeki zaman içindeki değişimi daha doğru bir şekilde yansıttığını gösteriyor.
KARTLI HARCAMA EĞİLİMLERİNDE DEĞİŞİM
Kartla yapılan harcamalar, perakende ticarete yönelik alımlarla daha uyumlu olduğu için, kart harcamalarının perakende satış verileriyle yakın bir ilişki gösterdiği söylenebilir. Gıda, içecek, tütün, giyim, ayakkabı ve akaryakıt gibi gruplara ait fiyat serileri, perakende satış verilerinden elde edilirken, diğer gruplarda ise daha detaylı eşleştirme yapılması gerektiği belirtiliyor. Bu eşleştirme, TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) alt kalemleriyle yapılıyor ve kart harcamaları tarafında MCC (İşyeri Kategorisi Kodu) ile TÜFE tarafında COICOP (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması) eşleştiriliyor.
DİJİTAL ÖDEME TERCİHLERİ GÜÇLÜ BİR İVME KAZANDI
TCMB raporunda dikkat çeken bir diğer bulgu ise kartlı harcamalardaki ivmelenme. 2021 yılından sonra kart kullanım oranında belirgin bir artış yaşanırken, kartla yapılan harcamalar güçlü bir ivme kaydetti. Ancak bu artışın, kart kullanım tercihi etkisinden arındırılmış olarak gözlemlendiğinde, harcama artışı daha ılımlı olmaktadır. Bu da, dijital ödemelerin halk arasında daha fazla kabul gördüğünü, ancak bu harcamaların hâlâ ölçülürken dikkatli bir şekilde analiz edilmesi gerektiğini gösteriyor.
KARTLI ÖDEMELERDE İLERLEYEN DÖNEM BEKLENTİLERİ
Kartlı harcamaların artışı ve ödeme tercihlerindeki dönüşüm, önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenen bir trend. Dijital ödeme sistemlerinin daha da gelişmesi, temassız ödeme yöntemlerinin yaygınlaşması ve nakit taşımadaki maliyetlerin artması, kartlı harcamaların daha da artmasına yol açabilir. Tüketici davranışları, ödeme tercihlerindeki dönüşümle birlikte hızla şekillenmeye devam ediyor. Bu nedenle, ekonomik verileri ve harcama eğilimlerini doğru analiz etmek, gelecekteki gelişmeleri tahmin etmek adına kritik bir öneme sahip.
