Suudi Arabistan'ın Tahran destekli Suudi Şii lider Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr'i idam etmesi iki ülke arasındaki tansiyonu doruğa çıkardı. Sabah.com.tr yazarı Taha Dağlı, Suudi Arabistan ile İran arasındaki gerilimi değerlendirdi. İşte 10 maddede Suudi Arabistan-İran gerginliğinin arka planı... TANSİYON NEDEN DORUĞA ÇIKTI? Aslında Suudi Arabistan ile İran arasındaki gerginlik yıllardır var. Ama geçen yıl Ocak ayında İran destekli Husilerin, Yemen'deki darbe girişimi iki ülke arasındaki tansiyonu son yıllarda en çok tırmandıran gelişme olmuştu. Buna sert tepki gösterildi, geçtiğimiz Mart ayında kurulan koalisyonla Yemen'de Husilere karşı operasyon başlatıldı, bu hava harekatı hala da devam ediyor. HAC'DAKİ İZDİHAMDA DA KARŞI KARŞIYA GELDİLER İran ayrıca Hac sırasında Mina'da şeytan taşlamada çıkan izdiham nedeniyle meydana gelen ölümlerden Suudi Arabistan'ı sorumlu tutmuş, hatta bilançoyu Suudi yetkililerin ağzından yalan bir haberle vererek ölü sayısının 4 binden fazla olduğunu iddia etmişti. SUUDİ ARABİSTAN'DAKİ Şİİ VARLIĞI? Yemen'le birlikte Suudi Arabistan'ın Dammam bölgesinde, Katif gibi bazı kentlerde de Şiilerin yaşadıkları bölgelerde sık sık Riyad yönetimi karşıtı ayaklanmalar oluyor. O bölgelerde zaman zaman DAEŞ'in de Şii camilerindeki intihar saldırıları yaptığı biliniyor. İRAN BAHREYN'DE NE YAPMAYA ÇALIŞTI? İran, Arap Baharı sürecinde Bahreyn'de Suudi Arabistan yanlısı iktidarı devirebilmek için başlatılan Şii ayaklanmasını destekledi. İdam edilen Şii lider Nemr, Bahreyn'deki ayaklanmalarda da halkı Suudi Arabistan'a karşı kışkırtmakla suçlanıyordu. SURİYE'DE DE KARŞI KARŞIYALAR Suudi Arabistan ile İran arasındaki bir diğer ihtilaf konusu da Suriye. İran başından beri Esat'ın yanında saf tutarken, Suudi Arabistan muhalifleri destekledi. BATI İKİ ÜLKE ARASINDA NEREDE DURUYOR? İran'ın 2013'ten itibaren Ruhani ile birlikte Batı ile müzakerelere başlaması Suudi Arabistan'ın sert tepkisine yol açmıştı. Hatta Suudi Arabistan tepki olarak BM Güvenlik Konseyi dönemlik üyeliğini reddetmişti. Sonrasında ABD'nin İran ile müzakereleri somut hale getirmesinin ardından Suudi Arabistan bu konudaki tavrını daha net dile getirmişti. ABD İran ile ambargoyu kaldırma noktasına kadar gelirken Suudi Arabistan ilişkilerini de dengede tuttu. SUUDİ ARABİSTAN'IN TERÖRLE MÜCADELESİ Suudi Arabistan, bölgedeki DAEŞ ve EL Kaide gibi terör örgütlerinin faaliyetlerinden en çok zarar gören ülkelerden biri. Bununla birlikte kendileri adına bölgede bir de Şii tehlikesi var. Son idam kararlarında 47 infaz gerçekleştirildi. Bunların büyük çoğunluğu El Kaide veya DAEŞ terör örgütü üyeleriydi ve bir de Şii din adamı vardı. Ancak Suudi Arabistan idam edilen Şii lider Nemr'in kendi vatandaşı olduğunu, İran'ın buna karışamayacağını savunuyor. İSLAM İTTİFAKI Suudi Arabistan terörle mücadele konusunda geçtiğimiz ay 34 müslüman ülkenin yer aldığı bir İslam İttifakı oluşturma girişimine girdi. Bu ittifakta İran ile Şii iktidarın olduğu Irak davet edilmedi. S.ARABİSTAN-İRAN ARASINDA KALAN İHVAN Müslüman Kardeşler ile Suudi Arabistan'ı yol ayrımına sokan en büyük faktör, 90'daki Körfez savaşı sürecinde Saddam Hüseyin'in ihvan ile yakınlığıydı. Sonrasında İhvan'a İran'dan destek geldi. Ancak bu destek son yıllarda tamamen göstermelik olarak kaldı. Zira İran, Mısır'daki darbe sürecinde sessiz kalmayı tercih etti. S.ARABİSTAN'IN İHVAN'A BAKIŞI? Kral Selman'la birlikte dış politikada bir çok değişikliğe gidildi, bununla birlikte Müslüman Kardeşlere yönelik ambargolar da hafifletildi. Mesela bazı ihvan üyeleri hacca davet edildi ayrıca Birleşik Arap Emirliklerinin terörist ilan ettiği Dünya Müslüman Alimler Birliği Başkanı Yusuf el Kardavi de Kral Selman tarafından Riyad'a davet edildi. Tüm bu hamleler Müslüman Kardeşler ile Suudi Arabistan arasındaki buzların eritilmeye başladığının bir göstergesi olarak kabul edildi. İDAM SONRASI NELER OLABİLİR? HAMANEY TWİTTER'DAN ÇAĞRI YAPTI İran dini lideri Hamaney, twitter hesabından ayaklanma çağrısı yaptı, 'uyanış engellenemez' ifadesini kullandı. Suudi Arabistan'ın İran'ın Meşhed kentindeki konsolosluğunun ardından Tahran'daki büyükelçiliğine de saldırı düzenlendi. Bahreyn'deki Şiiler de sokaklara dökülererk Suudi Arabistan karşıtı gösteriler düzenledi ayrıca Suudi Arabistan'ın Katif kentindeki Şiiler de sokağa çıktı. YEMEN'DEKİ SALDIRILAR HEMEN ARTTI İran destekli Husi militanları da Yemen'deki saldırıların şiddetini arttırdı. Yemen'de 9 aydır darbeci Husi militanlarıyla Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon arasında çatışma süreci devam ediyordu. Husiler 2 hafta önceki ateşkesi de saatler içerisinde bozarak özellikle sivillere yönelik saldırılarını sürdürmüşlerdi. SUUDİ DIŞİŞLERİNDEN İRAN'A TEPKİ Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı, İran'ın bu süreçte yüzlerce Sünni din adamını infaz ettiğini vurguladı ayrıca İran'ın Suriye'de 250 bin sivilin ölümünden sorumlu olduğunu, Yemen'deki şiddet olaylarının destekçisi olduğunu ve İran'ın teröre destek verdiğini hatırlattı. İDAM EDİLEN Şİİ DİN ADAMI KİMDİR, NEYLE SUÇLANIYORDU? Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr, Suudi Arabistanlı Şii bir din adamıydı. Hem Suudi Arabistan'daki hem de Bahreyn'deki Şii ayaklanmaları organize ettiği iddiasıyla 2012'den bu yana tutukluydu. Hakkında da geçen yıl idam kararı verilmişti.