Türkiye ile Ermenistan arasında ilişkilerin normalleşmesini öngören tarihi imza son dakikada çıkan "konuşma içeriği" krizinin aşılmasından sonra ancak 3 saati aşan gecikmeyle atıldı. Türkiye saati ile 21: 17'de imzalanan protokole, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile Ermenistan Dışişleri Bakanı Eduard Nalbantyan imza koydu. Tören sonrasında her iki dışişleri bakanı konuşma yapmazken, tarihi anı ölümsüzleştiren aile fotoğrafı çekildi. Krizin ayrıntıları Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Başbakan Tayyip Erdoğan ile sürekli olarak paylaşıldı. Zürih Üniversitesi'nin tarihi Büyük Tören Salonu'nda imzalanan "Türkiye Cumhuriyeti ile Ermenistan Cumhuriyeti Arasında Diplomatik İlişkilerin Kurulmasına Dair Protokol", iki ülke arasındaki mevcut sınırın karşılıklı olarak tanınmasını öngörüyor.
SON DAKİKA GERİLİMİ
Törenin başlamasına dakikalar kala Davutoğlu ve Nalbantyan'ın imza töreni sonrasında yapacağı konuşma taraflar arasında soruna neden oldu. Nalbantyan, Davutoğlu' nun metninde yer alan "Bu yol uzun bir yol, bu yol zorluklarla dolu ancak bu yol çıkılmaya değer bir yoldur. Bu yol ancak burada bulunan ortaklarımızla ve Kafkaslar'ın bütün halklarıyla el ele yürünebilir" ifadelerine itiraz etti.
CLİNTON İKNAYA ÇALIŞTI
Nalbantyan'ı ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ikna etmeye çalışırken, Türk tarafı ile ise İsviçre Dışişleri Bakanı Calmy -Rey ile görüştü. Ancak tören salonuna gelerek Nalbantyan'ı beklemek zorunda kalan Türk heyeti de metne yapılan itiraz üzerine atağa geçti. Nalbantyan'ın metninde sürecin önkoşulsuz olmasına yönelik kelimelerine itiraz etti. Türk tarafı Calmy-Rey ile görüşme sonrası, krizin aşılması için metinde ilk değişikliği yaptı ve metin Clinton ile Nalbantyan'ın bulunduğu Dolder Grand Oteli'ne gönderildi. Gidip gelen metinlerden sonuç alınmayınca heyetler Üniversite'ye davet edildi. Clinton, Nalbantyan'ı müzakereleri üniversitede sürdürmeye ikna etti. Clinton ve Nalbantyan, peş peşe geldi. Ancak bu defa görüşmeler farklı odalarda sürdü. Calmy- Rey, Clinton ve Nalbantyan üçlü görüşme yaparken, Türk heyeti odasında oradan çıkacak sonucu bekledi. O sırada hem Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ü hem de Başbakan Erdoğan'ı bizzat bilgilendirdi.
FORMÜLÜ DAVUTOĞLU BULDU
Davutoğlu, krizi aşmak için iki tarafın da konuşma yapmamasını önerdi. Bu öneriye Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Clinton ve Kouchner destek verdi. Nalbantyan, itiraza devam ederken Clinton imzalanması konusunda israrcı oldu. Ve heyetler 21:10'da açıklama yapmamak üzere anlaşarak salona girdi. Ermenistan Dışişleri'nin kısa süre içerisinde bir açıklama yaparak Nalbantyan'ın konuşmasını duyurması bekleniyor. Türkiye ise anlaşmaları önümüzdeki birkaç gün içerisinde TBMM'ye onay sürecini başlatmak için göndermeyi planlıyor. Ancak bu süre içerisinde Erivan'ın tutumu izlenecek.
TÖRENE KİMLER KATILDI
İmza törenine ev sahibi Micheline Calmy-Rey ve- Hillary Clinton'ın yanısıra, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Fransa Dışişleri Bakanı Bernard Kouchner, Avrupa Konseyi'ne başkanlık eden Slovenya'nın Dışişleri Bakanı Samuel Zbogar ile AB Ortak Dış Politika ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi Javier Solana da katıldı.
İŞTE KRİZİN NEDENİ
Ermenistan, Davutoğlu'nun tören sonrasında yapacağı konuşmada yer alan "Bu yol uzun bir yol, bu yol zorluklarla dolu. Bu yol ancak burada bulunan ortaklarımızla ve Kafkaslar'ın bütün halklarıyla ele ele yapılabilir" şeklindeki sözlerine karşı çıktı. Türkiye ise Nalbantyan'ın konuşmasında yer alan ve Yukarı Karabağ'ı hiçe sayan "önkoşulsuz" önerisine karşı çıktı.
Kriz saatleri
17:30: Davutoğlu ve Clinton, ABD heyetinin Dolder Grand otelinde biraraya geldi.
17: 50: AB Dış Politika Yüksek Telsilcisi Javier Solana salona ilk girdi. İsviçre Dışişleri Bakanı Calmy-Rey konukları karşıladı.
17:55 : Tören salonuna ve çevresindeki localara gazetecilerin girişi tamamlandı. Kapılar kapatıldı. 17:58: Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, salona geldi.
18:20 : Davutoğlu Clinton ile görüşmesini tamamlayarak heyetle birlikte geldi. Bu sırada krizden haberi yoktu.
18:25 :Törenin gecikmesi ile birlikte gizlenen kriz ortaya çıktı ve salon boşaltıldı.
19:39 : AB Komisyonu tebrik mesajı yayınladı.
20:00: Türkiye'nin metinle ilgili önerisi Clinton tarafına gitti.
19:47: ABD Dışişleri Bakanı Hıllary Clinton salona geldi.Calmy- Rey, Clinton'ı koluna girerek karşıladı. 19:49 : Ermeni Sanatçı ve Ermenistan'ın Bern Büyükelçisi Charles Aznavour üniversiteye geldi.
19:50: En son gelen Ermenistan Dışişleri Bakanı Nalbantyan oldu.
21: 00: Konuşma yapılmadan imzalanması kararlaştırıldı.
21:10: Kriz çözüldü, heyetler salona girdi.
21:15: Calmy Rey tarafları davet etti.
21:17: İmzalar atıldı.
21:24: Aile fotoğrafı çektirildi.
TEPKİLER
BM: TARİHİ KARAR
BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, imzayı "tarihi karar'' olarak niteleyerek, bu gelişmenin ikili işbirliğinin gelişmesi yolunda "dönüm noktası'' oluşturduğunu belirtti.
AB: BÖLGE İÇİN İYİ ÖRNEK
AB Komisyonu: "Çözüm için bir adım olarak görüyoruz." AB Komisyonunun genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn de "Bu, tüm bölge için iyi bir örnek teşkil edecektir" diye konuştu.
ABD: ELİMİZDEN GELENİ YAPACAĞIZ
ABD Dışişleri Bakanı Hilary Clinton, protokollerin başarısı için ülkesinin elinden geleni yapacağını söyledi.
RUSYA: DESTEKLEMEYE HAZIRIZ
Rusya, Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi sürecini desteklemeye hazır olduğunu duyurdu.
