Mübadelede bir dramatik hikâye

Türkiye ile Yunanistan arasında 30 Ocak 1923'te imzalanan anlaşmayla uygulanan mübadelenin (karşılıklı nüfus değişimi) yol açtığı dramlardan biri, olayın kahramanlarından birinin oğlu tarafından gelecek kuşaklara aktarılmak üzere kitap haline getirildi. Girit mübadili gazeteci Yüksel Hançerli, mübadelede sevdiği Rum kızı için Girit'te saklanan amcası ve Adana'ya gelen babasının acıklı hikâyesini belge ve fotoğraflarla kitaplaştırdı. Kitapta, mübadelenin çok bilinmeyen yüzü bir kez daha dile getirildi.

RUM KIZI İÇİN SAKLANDI
Girit'te yaşayan Müslüman Türklerden İbrahim (Hançerli) ile ağabeyi Selim'in (Karpeta) filmlere konu olacak acıklı öyküsü, 30 Ocak 1923'te başladı. Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan mübadele anlaşmasıyla her iki ülkedeki Müslümanlar ve Ortodokslar karşılıklı olarak değiş tokuş edildi. Ancak göz etmesi gerekenlerden bazıları topraklarından ayrılmadı. Bunlardan biri de Girit'te yaşayan Müslüman Türklerden öksüz ve yetim Selim (Karpeta) oldu. Sevdiği Rum kızı Stella'yı bırakmak istemeyen 20 yaşındaki Selim, Girit'in merkezinden uzak bir yaylada saklandı. Keçi besiciliği yapan Selim, sevdiği kızla yaşamaya başladı. Bu arada kardeşi İbrahim (Hançerli) ve diğer akrabaları da gemilerle Anadolu'nun değişik yerlerine gitti. O zaman 10 yaşında olan İbrahim, Adana'ya yerleşti.

STELLA DONARAK ÖLDÜ
Ege Denizi'nin diğer tarafında, Girit adasında ise kardeşi Selim kimliğini gizlemek için Karpeta (Kilim) soyadını aldı. Acılı hayatı ise 2'nci Dünya Savaşı'nda, Almanların işgali sırasında sona erdi. Alman karargahına giren keçilerini çıkarmak isterken gözaltına alınan Selim Karpeta, kaçmaya çalışırken vurularak öldürüldü. 4 çocuğuyla dul kalan eşi Stella da 2 yıl sonra bir kar fırtınasında çocuklarını korumaya çalışırken donarak öldü. Adana'daki kardeşi İbrahim Hançerli de sıkıntılarla boğuştu yıllarca. Vasisi olan amcası Erdek'e gittiği ve ulaşılamadığı için, mübadale anlaşmasındaki şartlara rağmen Girit'teki 800 dönüm arazilerinin karşılığını Türkiye'de alabildi, ne ağabeyini, ne amcasını bulabildi.
ADADA BULUŞTULAR
İbrahim Hançerli'nin 1996'daki vefatının ardından oğlu gazeteci Yüksel Hançerli, amcasının izini sürmeye başladı. Aydın'ın Söke ilçesinde yaşayan bir tanıdıklarının yardımıyla amcasının çocuklarını ve torunlarını buldu. Girit'e gidip onlarla kucaklaştı, hasret giderdi. Girit'teki aile üyeleri de uzun yıllar kuzenlerini bulmak için çaba gösterdiklerini ama sonuç alamadıklarını, babalarının, dedelerinin mübadale sonrası yaşadıkları faciaları anlattı. Yüksel Hançerli, babası ve amcasıyla ilgili belge ve fotoğraflarla Adana'ya döndü.

TARİHE NOT DÜŞTÜ
Daha önce de mübadele ve mübadillerle ilgili çok sayıda kitabı yayınlanan, belgesel çeken Hançerli, babası ve amcasının acıklı hikayesini "Babam ve Amcam" - Giritli Öksüzler adıyla kitaplaştırdı. Kitapta fotoğraflara ve belgelere de yer verdi. Mübadeleyle ilgili olarak tarihe bir not daha düşen Yüksel Hançerli, diğer yandan babasının Yunanistan'da kalan ve karşılığı Türkiye'de verilmeyen arazilerinin peşine düştü. Mahkeme sürecini sürdüren Hançerli, "Mübadelede bütün aileler parçalandı. Babamla amcam da bu acıyı yaşayanlardan biriydi. Onların vefatından sonra olsa da en azından çocuklarının, torunlarının izlerini bulmak içimizi rahatlattı" dedi.