Küresel piyasalarda sekiz ay süren olumlu hava dağılmaya başladı. Aylardır unutulan banka sorunları yeniden ön plana çıkarken piyasalarda yaratılan "pembe tablo" hızla bozuluyor.
Türkiye'de Kurban Bayramı, ABD'de Şükran Günü kutlamaları nedeniyle sakin geçmesi beklenen bir haftayı yoğun bir haber trafiği içinde geride bıraktık. Piyasalardaki yükselişle birlikte bankalarla ilgili endişeler geride kalmış gibi göründü. Japonya'dan Çin'e Almanya'dan ABD'ye kadar dünyanın hemen her köşesindeki bankalarla ilgili haberler kaygıların yeniden öne çıkmasını sağladı. Geçen haftanın ilk yarısında dünya genelinde bankalarla ilgili yayınlanan olumsuz haberler şöyle sıralandı (kaynak: finanstrend.com)
• Standard & Poor´s'a göre, büyük bankaların riske göre düzenlenmiş sermaye yeterlilik oranı, birçok bankada “zayıf” kategorisine girdi. Bu bankaların arasında Citigroup başı çekerken UBS de sınıfta kaldı. En düşük orana sahip banka ise Japonya'dan Mizuho. UBS, mart ayına kadar bu oranı normal seviyeye çekecek sermaye artırımlarını tamamlayacağını açıkladı.
• ABD´de dört ipotek borçlusundan birinin kalan borcu evinin değerinden daha yüksek. Evini terk edip gidenlerin sayısının artmasına yol açacak bir durum bu.
• ABD´de sorunlu banka sayısı 552´ye ulaştı. Bu sayı mart ayı sonunda 305, haziran sonunda 416'ydı. 2010'da küçük ve orta ölçekli banka iflaslarının artarak devam etmesi bekleniyor.
• Çin bankaları sermaye artırma baskısı altında. Hükümetin teşvik programı çerçevesinde en büyük beş banka yılın ilk dokuz ayında kredilerini yaklaşık 700 milyar dolar artırdı. 11 bankanın 40 milyar dolardan fazla sermaye artırması bekleniyor.
• IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn'a göre bankalar zararlarının yüzde 50'sini hala bilançolarında gizliyor olabilir ve bu durum ABD’ye göre Avrupa’da daha fazla.
• Almanya Merkez Bankası Bundesbank, Alman bankalarının 90 milyar euro zarar yazabileceklerini açıkladı. Raporda "mali ve buna bağlı ekonomik krizin sona erdiğini söylemek yanlış olur" denildi.
• Ve Dubai, kamu kontrolündeki inşaat şirketleri Dubai World ve Nakheel'in tahvillerinin geri ödemelerini askıya aldığını duyurdu. Toplam borcu 80 milyar dolar olan Dubai'den alacaklı bankaların hisselerinde sert düşüşler yaşandı.
Bu kadar olumsuz haberin üst üste gelmesine karşın ABD borsaları hala son 13 ayın zirvesinde işlem görüyor. Ama Asya'da borsalar birkaç haftadır düşüşlerle çalkalanıyor. İMKB-100 Endeksi geçen ay gördüğü zirveden yüzde 12 geriledi. TL ise euro ve dolardan oluşan döviz sepeti karşısında bir ayda yüzde 5'e yakın değer kaybetti.
Bu arada geçen haftadan bu yana kısa vadeli ABD Hazine tahvili faizleri yeniden eksi bölgede dolaşmaya başladı. Yani banka ve yatırımcılar faiz almadan hatta üzerine cüzi bir para ödeme şartıyla ABD tahvillerini satın almaya yöneliyor. Bir yıldan kısa vadeli ABD Hazine tahvillerine olan güçlü talep, finansal piyasalardaki korkunun göstergesi olarak kabul ediliyor.
Doların düşmesiyle yükselen emtia fiyatları bu seviyeleri korumaya çalışıyor ancak stokların şiştiğine yönelik haberler çoğalıyor. Petrol, alüminyum, bakırda büyüyen stoklar her an hızlı bir fiyat düşüşüne yol açabilir.
Ağustos başından bu yana piyasaların bir balon içinde olduğunu yazıyorum. Bu balon gerçeklikten uzak bir biçimde o kadar uzun sürdü ki artık ben de bunun sürdürülebileceğine kuşkulanmaya başlamıştım. Hatta "Borsalar düşmez, dolar yükselmez" başlıklı bir yazı bile yazmayı aklımdan geçirdim. Ama baraj artık su tutmamaya başladı.
9 milyar dolarlık çek
Geçen yıl sonbaharda, krizin doruğa ulaştığı ve ABD'de büyük bankaların ardı ardına iflas ettiği bir dönemde ABD'nin önde gelen yatırım bankalarından Morgan Stanley, Japonya'dan gönderilen tarihi bir çekle kurtuldu. Japon bankası Mitsubishi UFJ, Morgan Stanley'in diğer yatırım bankaları gibi iflas etmesini önlemek için 9 milyar dolarlık sermaye artırımına iştirak etti. Ödemenin normal koşullarda elektronik ortamda yapılması gerekirdi ama Morgan Stanley uçurumun kenarına gelmişti ve tatil günü parayı ulaştırmak için 9 milyar dolarlık bir çek kesildi. Bu bilinen en yüksek meblağlı çekin fotoğrafı geçen hafta ortaya çıktı. İşin bir diğer ilginç yanı, son bir yılda Morgan Stanley'in hisselerinin yükselmiş olması nedeniyle Mitsubishi UFJ, o günkü riskli yatırımdan bugüne kadar 16 milyar dolar kazandı ve yatırımın değeri 25 milyar dolara yükseldi.
(Murat Arın – 29.11.09)
