Barışçıl bir protesto dalgası olarak başlayan, ancak Beşşar Esed rejiminin silahsız halka acımasız müdahalesiyle uluslararası bir krize dönüşen Suriye olayları, beşinci yılını doldurdu. Gerek sürecin uzaması, gerekse dengelerin karmaşıklığı yüzünden, neler olup bittiğini kavramak epey zorlaştı. Eğer özel bir ilginiz ve buna bağlı olarak sürekli takibiniz yoksa, ipin ucunu bir yerden sonra tümüyle kaçırmak işten bile değil. Akademisyen Abdulkadir Şen'in Tüm Yönleriyle Suriye Devrimi adlı kapsamlı ve belgeli kitabı, işte tam bu noktada, Suriye'nin 2011'den bu yana geçirdiği değişim ve dönüşümlere dair açıklayıcı bir rehber niteliğinde. Tüm Yönleriyle Suriye Devrimi hem anlaşılır bir dille olan biteni anlatıyor, hem de akademik hassasiyetleri gözeten güven verici bir kaynak olarak her kütüphanede yer almayı hak ediyor. Abdulkadir Şen, 803 sayfalık hacimli eserini 11 bölüme ayırmış. Suriye Arap Cumhuriyeti adlı birinci bölümde, Suriye'nin tarihini özetleyerek aktaran yazar, 1970'de Hâfız Esed'le başlayan Baas Partisi dönemini incelemiş. Bu bölüm, rejimin insan hakkı ihlallerinden somut örnekler vermesiyle de dikkat çekiyor. Bu yönüyle, Arap Baharı'nın Suriye ayağında, barışçıl protestolarla sokağa dökülen Suriye halkının hürriyet taleplerinin tarihsel arka planı da okuyucuya sunuluyor.
AŞAMA AŞAMA KRİZ
Arap Baharı ve Suriye Devrimi'nin Başlaması başlıklı ikinci bölümde, Suriye krizinin başlangıcı ve kökleri gözler önüne seriliyor. Daha sonra sırasıyla Suriye Muhalefeti, Rejim ve Bağlantılı Güçler, Suriye Kürtleri, Savaşın Aşamaları ve Güncel Askeri Durum, Yerel ve Küresel Aktörlerin Suriye Stratejileri, Uluslararası Toplumun Tutumu ile Krizin İnsani Bilançosu ve İnsan Hakları İhlalleri bölümlerinde aşama aşama, krizin gelişimi ve vardığı nokta anlatılıyor. 10'uncu bölümdeyse, krize yönelik tespitler, beklentiler ve öneriler sıralanarak, uluslararası toplumun atabileceği muhtemel adımlar sıralanıyor. Kitabın son bölümüyse belgelere ayrılmış. Özellikle dünyanın dört bir yanında İran'a bağlı olarak faaliyet gösteren Şii örgütlerle ilgili tablo oldukça öğretici. Tüm Yönleriyle Suriye Devrimi, Suriye'de yaşananları anlamak, özümsemek ve ders çıkarmak isteyen herkes için gerçek bir hazine değerinde. Ancak kitabın belki de en önemli özelliği, Türkiye'de şimdiye kadar Suriye kriziyle ilgili yayımlanmış kitap ve raporların en kapsamlısı olması. Tüm Yönleriyle Suriye Devrimi, bu açıdan, bundan sonra yayımlanacak kitaplara da referans olabilecek bir eser.
ABDULKADİR ŞEN'İN KENDİ İFADELERİYLE:
"Kitapta yer alan tespitlerin birçoğu, 2011- 2016 arasındaki gelişmelerin, yaşandığı süreç içinde analiz edilmesi sonucu ulaşılmış sonuçları ifade etmektedir. Bu tarihten sonra ülkelerin politika ve söylemlerinin değişmesi, sahada kritik değişim ve politika kaymalarının yaşandığı/ yaşanabileceği gözardı edilmemelidir. Bu tür radikal bir değişimin, bu kitapta yer alan birtakım tespitleri geçersizleştireceği ve sonradan kitabı okuyan araştırmacıların, bu gelişmelerin etkisiyle değerlendirme yapabileceği ortadadır. Örneğin IŞİD'in ortaya çıkması, ABD ve Batı'nın politikalarında radikal değişimlere neden olmuştur. Nükleer müzakereler ve Irak'taki IŞİD ilerleyişi, ABD ile İran'ı ortak askeri operasyonlar yapacak derecede yakınlaştırmıştır. Dolayısıyla, bu gelişmeler sonrasındaki tutum ve tespitlerin değişmesi, önceki analizlerle çelişmemektedir. Kitapta Suriye kriziyle ilgili küresel ve bölgesel aktörlerin tutumları kronolojik izlence ile de verilmiştir. Ayrıca kitapta başından itibaren Suriye krizini kronolojik olarak ele alan kapsamlı bir izlence de bulunmaktadır. Kitapta sadece Suriye'de faaliyet gösteren en önemli direniş grupları ele alınmış ve grupların etkinliğine göre ayrıntılı inceleme yapılmıştır. Kitabın hacmini olabildiğince sınırlı tutmak kaygısıyla, konular olabildiğince özetle ele alınmaya çalışılmıştır."