M.A. (YÖNETİCİ)
Toplum ikiyüzlü
"Kızımı evlat edinmeye karar verdiğimden aşağı yukarı beş yıl önce boşanmıştım. Boşandıktan sonra birlikte çocuk sahibi olmak isteyebileceğim kimse çıkmadı karşıma ve yıllardır kafamın hep bir köşesinde olan evlat edinme konusunu aileme açtığımda sonsuz bir destek gördüm. Tek başına ebeveyn olmak kadın olsun erkek olsun çok zor. Bazı evli kadın arkadaşlarımla konuştuğumda; 'Aman benim bir kocam var ama acaba ne kadar ilgileniyor. Ben de tek başıma büyütüyorum çocuğumu,' dediklerinde aslında bir taraftan onlara hak vermekle birlikte tamamen yalnız olmanın nasıl bir şey olduğunu bilmediklerini de ifade ediyorum. Evde birinin olduğunu bilmek, normalde yardım etmiyor olsa bile bunu hissetmek bile çok önemli. İlk aylarda yardımcımız haftada bir gece bende kalıyor ve ben de sabaha kadar uyuyabiliyordum. Onun dışında hep yalnızdık kızımla. O geceyi iple çekiyordum. Neredeyse iki yaşına, kızımın uykuları düzene girinceye kadar böyle yaşadık. Tek ebeveyn olmanın zorlukları olumlu taraflarından daha fazla ne yazık ki... Ben kızım bir yaşına gelinceye kadar dört yardımcı değiştirdim ve bir buçuk yaşında kreşe yolladım. Sık seyahat eden biriyim ve seyahatlerim bazen bir hafta sürebiliyor. Bu gibi durumlarda da kızımı bazen yardımcımızla, bazen de tek başıma yanımda götürüyorum. Gittiğim yerde bir anaokulu ayarlayıp, orada bulunduğum süre içinde anaokuluna gitmesini sağlıyorum. Kızım bu sayede farklı ortamlara alışık bir çocuk oldu. Bu aralar en büyük korkum hastalanmak, çünkü hastalandığımda geceleri antihistaminik bile alamıyorum, uyutuyor ve kızım bir şey ister de duyamazsam diye korkuyorum. En temel korkum da kızımı belli bir yaşa getirmeden ölmek, çünkü her ne kadar geniş ailesi olsa da, benden başka kimsesi yok. İşsiz kalmak da başka bir korkum. Bunların hepsi her anne-babanın korkularıdır ama ben onun için tekim ve işsiz kalsam ya da ölsem, o anne-babası olan çocuklardan çok daha fazla etkilenecek. Küçücük bir not daha: Bu da toplumumuzun ikiyüzlülüğü ile ilgili. Benimle ve kızımla yeni tanışan birileri hemen eşimin işini ya da kızıma babasını soruyor. Kızımın cevabı net: 'Benim babam yok'. Soruyu soran afallıyor ve bir garip süzüyor beni ve kızımı. Eğer açıklamak istediğim biriyse kızımı evlat edindiğimi söylüyorum. Ama yine de her türlü zorluk, kızım bana 'Benim güzel annem, seni seviyorum,' dediğinde bitiyor."
M.G. (YAPIMCI-YÖNETMEN)
Oğlumun büyüdüğünü göremedim
"Ben arkadaşlarıma oranla hayata erken başlayanlardanım. Birçok arkadaşım henüz yeni evli ya da evlilik arifesindeyken ben, kızım sekiz yaşında, oğlum sekiz aylıkken henüz 30 yaşında eşimden ayrıldım. En büyük fedakarlığı ise oğlum yaptı. Birinci yaşını kutladık ve annem aldı yanına götürdü. Düşünebiliyor musunuz, ilk çocuğunuzu çok genç yaşta dünyaya getiriyorsunuz. Sizinle büyüyor. Pek bir şey anlamıyorsunuz. İkinci çocukta anne olduğunuzun ancak bilincindesiniz ama yavrunuz birden sizden çok uzaklarda büyümeye başlıyor. Ancak telefonla iletişim kuruyorsunuz. Ama biz sanki çalışan anne babaların çocukları anneannelerinde büyür gibi bir ortam oluşturduk. Bu bir kural gibiydi ve anne-baba ayrı olduğunu hiç hissettirmedik. Beş yaşını geçince kişiliği oturduktan sonra yavaş yavaş anlatıldı. Her sabah benim telefonumu bekler, ona göre yumurtasını, zeytinini yer, kahvaltısını yapardı. Ben telefonda onunla sohbet ederken kahvaltısı biterdi. Bu istisnasız hemen her sabah böyleydi. Benim gece nöbetlerim hariç. Oğlum altı yaşında yanımıza geldi. Oğlum, kızım ve ben artık aile olmuştuk. Ama çok üzüldüğüm ve içimde hep acı olan şey, oğlumun sünnetini göremememdir."
BABALAR MUTSUZ
Babaların sosyal hayatlarının, özellikle tek ebeveynliğin ilerleyen dönemlerinde çocukla geçirilen vaktin artmasıyla birlikte kısıtlanıyor. İlk dönemlerde hissedilen özgürlük duygusu erkeklerde zaman içinde azalıyor. Öte yandan özellikle erkekler; eşinin yokluğunun yarattığı yalnızlık, boşluk ve üzüntüyü daha uzun bir süre yaşıyor. Birlikteliklerini sürdüren çiftlere imrenenler de yine erkekler oluyor. Tek ebeveyn olma, nedenine göre sosyal baskının ya da desteğin farklılık göstermesi erkeklerin en önemli mağduriyetlerinden biri. Hem annelere hem de babalara vefat durumunda yalnız kalmaları durumunda çevreleri çok daha fazla yardım ederken, ayrılık ya da boşanma yaşayan erkekler bu desteği neredeyse hiç alamıyor. Bulgular çocuk ile babanın, anneye kıyasla düzenli görüşme oranlarının daha düşük olduğunu gösteriyor. Baba ile düzenli görüşüldüğü durumlarda ise çocukla baba arasında yeteri kadar bağ kurulamadığı da oluyor.
DÜNYADA NASIL?
Pek çok Avrupa ülkesinde tek ebeveynlilik politikaları artık oturmuş durumda. Avusturya'da nakdi yardım çerçevesinde aile yardımı ve çocuk bakım yardımı yapılıyor. Öte yandan vergi iadesi uygulaması tek ebeveynli aileler için aylık 130 avro civarında. İngiltere tek ebeveynli aileler için özel bir sosyal politikası sistemi geliştirmiş. Bu politikanın temel amaçlarından biri, ailelerin iş gücüne katılım oranını artırmak. Fransa'da aileye yönelik sosyal politikalar kapsamında aile yardımı, doğum yardımı, çocuk bakımI yardımı gibi çeşitli yardımlar yapılıyor. Finlandiya, sosyal politikalar kapsamında ailelere yönelik üç başlıkta yardımda bulunuyor; aile izni, aile hizmetleri ve aile yardımları. İrlanda'da 15 yaş altı çocuğa sahip olan 802 bin 500 aileden 104 bin 800'ü tek ebeveynli. İrlanda'da tek ebeveynli ailelerin haftada 196 avro, çocuk başına da haftada ayrıca 30 avro yardım alıyor ve Aile Destek Ajansı vasıtasıyla tek ebeveynli ailelere danışmanlık hizmeti veriliyor. Avusturalya'da ise aile politikaları kapsamında vergi yardımı, doğum yardımı, doğum sonrası ebeveynlik yardımı gibi çeşitli destekler var. İspanya'da çıkarılan yeni yasayla boşanma süreci kolaylaştırıldı. Sivil toplum örgütleri, 18 yaş ve altındaki çocuğu olan tek ebeveynli ailelere yönelik aile buluşma noktası açıyor ve bu proje, devlet tarafından maddi olarak destekleniyor.
NELER YAPILMALI?
Nafaka, mal rejimi ve velayet konularında ücretsiz hukuksal hizmetler yaygınlaştırılmalı. Karşıdaki eşin maaşının artmasına paralel olarak nafaka miktarında artış sistemi geliştirilmeli.
Şiddetin yaşandığı evlerin tespit edilmeli, kadın ve çocukların korunması sağlanmalı.
Vefat sonrası maaş sürecini hızlandırıcı bir sistemin oluşturulması için gerekli hukuksal ve idari düzenlemeler yapılmalı.
Özellikle tek ebeveyn olan annelere yönelik öncelikli istihdam politikaları oluşturulmalı.
SHÇEK izni ile açılan özel kreş ve gündüz bakımevlerinde eşi vefat etmiş ve çalışan ebeveynlerin çocukları ve çalışmak zorunda olan ve boşanmış kişilerin çocuklarının da dahil olduğu bir kitleye ayrılan yüzde 5 kontnjan artırılmalı.
Tek ebeveynli ailelere yönelik vergi indirimi ya da çocuk yardımı gibi ekonomik yükün hafiflemesine yardımcı olacak paketler hazırlanmalı.
Annenin hane reisi olduğu örneklerde kira yükünü azaltacak düzenlemeler veya düşük faizli ev kredileri verilmeli.
Tek ebeveynliliğe ilişkin önyargıları kırmak için, ders kitapları, reklam ve TV programlarında konuya yer verilmeli.
Çocukların psikolojik sağlıklarını desteklemek adına devlet tarafından sağlanacak ücretsiz psikolojik destek hizmeti sunulmalı.
SHÇEK bünyesinde oluşturulmuş Aile Danışma Merkezleri'nin toplumda bilinirliğinin artırılması yönünde çalışmalar yapılmalı.