Parkinson hastalığı hareketleri etkileyen bir beyin hastalığıdır. Zaman içinde ilerler ve öğrenme ile bellek gibi diğer beyin işlevlerini de etkileyebilir. Ancak bu ilerlemenin hızı kişiden kişiye büyük oranda değişir. Tedavi gören pek çok Parkinson hastası uzun yıllar hiçbir engel yaşamayabilir.
Parkinson hastalığının nedeni nedir?
Parkinson hastalığının nedeni bilinmemektedir. Normalde beyinde bazı hücreler dopamin denen ve hareketi kontrol etmeye yarayan bir kimyasal madde yapar. Parkinson hastalarında sinir hücreleri yavaşça işlevini kaybeder ve dopamin yapamaz olur. Bunun sonucunda hastalığının bulguları kademeli olarak gelişir ve zamanla ilerler. Bu sinir hücrelerinin neden doğru çalışmadığı bilinmemektedir.
Parkinson hastalığı olan kişilerin yaklaşık yüzde 10-15'inde anne, baba ya da kardeş gibi birinci dereceden akrabalarında aynı hastalığa rastlanır. Özellikle genç yaşta ortaya çıkan hastalıkta genetik mutasyonlar rol oynayabilir. Parkinson hastalığı 50 yaş üzerinde ve erkeklerde daha sık görülür.
Parkinson hastalığının belirtileri ve bulguları nelerdir?
Parkinson hastalığı başlangıçta hafif bulgulara yol açar. Hastalık ilerledikçe bulgular kişinin çalışmasını ve günlük yaşam aktivitelerini etkileyebilir. Bu hastalığın belirti ve bulguları kabaca motor ve motor olmayan diye ikiye ayrılabilir. Motor bulgular hareketi etkileyen bulgulardır. Parkinson hastalığının ana motor belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Bulgular tipik olarak vücudun bir yarısında başlar ve birkaç yıl içinde diğer tarafa da yayılır.
Titreme kişi istirahat halindeyken daha belirgindir
Titreme başlangıçta aralıktadır ve başkaları tarafından fark edilmeyebilir. Görünür hale geldiği zaman genellikle bir eldedir ve para sayma hareketi şeklindedir. Anksiyete, stres ve heyecan titremeye artırabilir. Başka vücut bölümleri örneğin bacaklar, çene, dudaklar ya da dil etkilenebilir. Ancak Parkinson hastalığı titremesi genelde başta olmaz.
Hareketlerde yavaşlama tüm Parkinson hastalarında gelişir. Düğme ilikleme, bilgisayar faresini çift tıklama, yazı yazma, sandalyeden kalkma ve yürüme gibi günlük hareketleri etkileyebilir. Katılaşma kol, bacak ve gövde de meydana gelebilir ve diğer erken bulgular gibi vücudun tek tarafında başlayabilir.
Normalde beyinde dengemizi korumamıza yarayan otomatik refleksler vardır. Parkinson hastalarında bu denge bozulur ve bunun sonucunda postüral instabilite dediğimiz denge bozukluğu ve düşmeye eğilim meydana gelir. Ancak bu bulgular Parkinson hastalığının ileri aşamalarında ortaya çıkar. Parkinson hastalığı bazı kişilerde motor olmayan başka belirtilere de yol açabilir:
Otonom sinir sistemi vücudumuzda kalp hızı, sindirim, solunum hızı, terleme, idrar yapma ya da cinsel işlevler gibi bilinçsiz ya da otomatik yapılan fonksiyonları kontrol eder. Hastalık ayrıca kabızlık, terleme bozukluğu, yutma bozukluğu, idrar kaçırma cinsel problemler gibi otonomik fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. Bazı hastalarda ortostatik hipotansiyon nedeniniz bir problem olabilir. Ortostatik hipotansiyon kişi ayağa kalktığı zaman olan ani tansiyon düşmesinin bir adıdır. Baş dönmesine, göz kararmasına hatta bayılmaya neden olabilir.
Psödobulber duygu boşalması (patolojik gülme ve ağlama ya da duygusal kendine hakim olamama) kontrol edilemeyen gülme ve ağlama ataklarıdır. Parkinson hastalığı gibi beynin duyguların dışa vurulmasını kontrol eden bölgelerini etkileyen hastalıklarda görülür. Gülme ve ağlama atakları duruma ve kişinin duygularını uygun değildir.
Koku alma duyusunun kaybı Parkinson hastalığında hiçbir bulgu olmadan en erken başlayan bozukluklardan biridir.
Ağrı Parkinson hastalığı olan kişilerin yüzde 40'ından fazlasında bildirilmiştir. Ağrı genellikle motor bulguların çıktığı vücut yarısında hissedilir. Delici ya da saplanıcı yanıcı ya da karıncalanma şeklinde olabilir.
Parkinson hastalığının tanı ve tedavisi nasıldır?
Parkinson hastalığı tanısı bulgulara bakarak konulur. Bazen doktorlar başka hastalıkları elemek için bazı görüntüleme testleri yapabilirler. Parkinson hastalığında tam iyileşmeyi sağlayan bir tedavi yoktur. Bulguları düzelten birçok ilaç vardır. İlaçların bazen ciddi yan etkileri olabilir. Tedavinin amacı işe yarayan en düşük dozda ilacı kullanmaktır.
Egzersiz Parkinson hastaları için dengelerini korumak, hareketliliği, günlük yaşam aktiviteleri sağlamak için hayati öneme sahiptir. Ayrıca nöronları koruyucu etkisi de vardır. Yürüyüş, denge, titreme, esneklik, kas kavrama gücü ve motor eşgüdümü üzerinde olumlu etkileri vardır.
