Yaz aylarında havanın sıcaklığı nedeniyle ev dışında, klimalı ortamlarda ya da açık havada geçirilen süre artıyor.
Bu da dışarıda daha çok yemek yemek anlamına geliyor. Sıcak havalarda dışarda tüketilen gıdalar ise sağlık açısından risk oluşturuyor.
Yaz aylarında açıkta satılan gıdalarla ilgili uyarıda bulunan Anadolu Sağlık Merkezi'nden Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Elif Hakko, zehirlenme ve ishal gibi yaz hastalıklarından korunmak için önerilerini paylaştı...
Artan yaz sıcakları terleme ve buharlaşma gibi nedenlerle vücutta aşırı sıvı kaybına neden oluyor.
Kaybedilen sıvının yerine konması ya da susuzluğun giderilmesi için içilen içecekler ise bambaşka sağlık sorunlarını beraberinde getirebiliyor. Özellikle kaynağı bilinmeyen, açıkta satılan denetimsiz içme suları ve hatta bu sularla yıkanmış sebze ve meyveler, başta besin zehirlenmeleri olmak üzere tifo, paratifo, viral hepatit ve yaz ishalleri gibi hastalıklara neden oluyor.
PİKNİKTE SULARA DİKKAT!
Bilinenin aksine bağırsak enfeksiyonlarının yaz aylarında artış göstermesinin tek nedeni sıcakta çabuk bozulan gıdalar değil, bu sorunların en önemli kaynağı çoğunlukla içtiğimiz sular oluyor. Vücudun artan su ihtiyacı ve sıcakla gelen hararet hissi, temiz olup olmadığına aldırmadan her türlü içeceğin daha fazla tüketilmesine neden oluyor. Bu da hastalıkları beraberinde getiriyor.
Kır alanlarında yapılan pikniklerde çoğunlukla yörede bulunan pınar veya çeşme suları içme suyu olarak tercih ediliyor.
Oysa insan veya hayvan dışkısının ya da atıklarının karışmış olması, bu suları kirletiyor.
Suda bulunan ve bağırsak enfeksiyonları gibi hastalıklara sebep olan mikropların gözle görülememesi de riski artırıyor. Bu sular içme suyu olarak kullanılmasa bile, kirli su ile yıkanmış meyvelere de mikrop bulaşmasına neden olabiliyor. Özellikle çiğ olarak ve kabuğu soyulmadan yenilen yiyecekler daha çok risk taşıyor.
BUZDA GİZLİ TEHLİKE
Bu suları kullanarak hazırlanan ve içeceklerin içine atılan buzlar daha da tehlikeli durumlar yaratıyor. İçeceklerin içine atılan buzun hangi sudan yapıldığını bilmek mümkün olmuyor. Bu nedenle, yaz aylarında serinletici bir şeyler içmek istendiğinde içine buz atmak yerine, ağzı kapalı olarak soğutulmuş içeceklerin tercih edilmesi gerekiyor.
MAYONEZDEN UZAK DURUN
Yaz aylarında yiyeceklerin, pişirilmiş olsalar bile mutlaka buzdolabında saklanmaları gerekiyor. Sıcakta kalan ve özellikle açıkta satılan yiyecekler; üzerlerine konan sineklerin mikrop taşıması ve mikropların proteinli gıdalar üzerinde daha kolay üremesi yüzünden adeta zehirli hale gelebiliyor.
Bu durumda yemeğin kokması aslında o yiyecek üzerinde mikropların aşırı şekilde çoğalmasından kaynaklanıyor. Sütlü ve mayonezli yiyecekler, et ve krema bu açıdan oldukça fazla risk taşıyor.
İLAÇ KULLANANLAR ETKİLENİYOR
Bu şekilde kirlenmiş suların ve bu sularla hazırlanmış içeceklerin içilmesi; bu sularla yıkanmış salata gibi yiyeceklerin çiğ olarak yenmesi; açıkta satılan veya otel-tatil köyü gibi yerlerde açık büfelerde sergilenen, uzun süre açıkta bekletilmiş yiyeceklerin yenmesi bu besinler üzerindeki mikropların bağırsaklara geçerek hastalık yapmasına neden oluyor.
Aslında, midenin asit yapısı bu mikroplara karşı önleyici bir engel oluşturuyor ama mide hastası olduğu için mide asidini azaltıcı ilaç kullananlarda bu koruyucu engel ortadan kalkıyor ve onlar bağırsak enfeksiyonlarına daha kolay yakalanıyor.
LAHMACUNA DİKKAT!
En çok dikkat edilmesi gereken yiyeceklerin başında açıkta sergilenen, buzdolabında saklanmayan yiyecekler geliyor. Açıkta satılan lahmacun, buzdolabında saklanmayan kıyma, süt, yoğurt, kaymak, krema gibi yiyecekler enfeksiyon tehlikesi taşıyor.
Korunmak için ise yiyeceklerin taze olmasına, paketlenmiş olarak pazarlanan yiyeceklerin üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olmasına dikkat edilmesi gerekiyor.
ELEKTRİK KESİNTİLERİ TEHLİKELİ
Soğukta saklanması gereken yiyeceklerin elektrik kesintisi nedeniyle, bir süre 'ısınması' içlerinde bulunan ve sayıca az olduğu için sağlığa zarar vermeyecek olan mikropların çoğalmasına ve hastalık yapmasına yol açabiliyor.
Özellikle hazır dondurmalarda bu noktaya çok dikkat edilmesi gerekiyor. Açıkta satılan dondurmaların denetimli ve güvenli kuruluşlardan satın alınması, sağlık açısından önem taşıyor.
MİKROBU ELLER TAŞIYOR
Açıkta satılan veya sergilenen yiyeceklerin güvenliğini yiyeceği hazırlayan kişilerin el hijyeni de etkiliyor. Eller, mikropların bulaşmasında ve yayılmasında en önemli araçlar oluyor. Bu nedenle personelin temizliğinden emin olunmayan yerlerde, sırf 'tatmak' amacıyla bile bir şeyler yemek, ishale davetiye çıkartabiliyor.
SIVI TAKVİYESİ İÇİN BU ÖNERİLERİ HATIRLAYIN
Kaybedilen sıvı ve tuzları yerine koymak için içine şeker ve biraz tuz katılmış portakal suyu, içine biraz muz katılmış tuzlu ayran gibi içecekler ile farklı seçenekler yaratılabilir.
Eczanelerde satılan oral rehidratasyon paketleri her yaştaki hasta için önerilir. Bu paketlerden bir tanesi 1 litre suya katılarak hastaya içebildiği kadar içirilmeli. Her dışkılamadan sonra bir-iki bardak içirilerek kaybedilen sıvının yerine koyulması önerilebilir.
Bulantı ve kusma nedeniyle ağız yolundan sıvı alamayan hastalara, vakit geçirilmeden damar yoluyla serum verilmesi gerektiği unutulmamalı.
KAHVE İSHALE İYİ GELMEZ
İshalin tek tedavisi kaybedilen sıvıyı yerine koymakken kaybedilen sıvı sadece sudan ibaret değildir. Su ile birlikte sodyum, potasyum, klor, bikarbonat gibi yaşamsal önemi olan, elektrolit dediğimiz tuzlar da kaybediliyor. Bu nedenle, sadece su içmek, ishalle kaybedilen sıvı gereksinimini karşılamıyor. İçilen sıvının içinde bu elektrolitlerin de olması gerekiyor. İshal durumlarında en çok önerilen 'Kahve iç' tavsiyesi ise bilinenin aksine işe yaramıyor. Çünkü kahvenin içinde bu elektrolitler yer almıyor. Ancak kolalı içecekler hem elektrolit içerdikleri, hem de şekerli oldukları için ishal tedavisinde etkili olabilir.
İLAÇLA DURDURMAYA ÇALIŞMAYIN
İshal vakalarında en önemli hatalardan bir tanesi ishali durdurmaya çalışmak oluyor. Bağırsağa girmiş olan mikropları bağırsaktan uzaklaştırma yolu olan ishalin ilaçlarla durdurulması sağlığı tehdit edebiliyor. Özellikle kanlı ve cerahatli ishal durumlarında ishal kesici ilaçlarla durdurmaya çalışmak daha büyük riskler yaratıyor. Aşırı su kaybına yol açan, kan ve cerahat içermeyen bol sulu ishallerde, daha fazla su kaybına engel olmak için ishal kesici ilaçlar kullanılabiliyor ancak bu kararı bir hekimin vermesi gerekiyor.
