Kaliteli uyku, çocuğun büyümesi ve gelişimi için çok önemlidir. Çocukluk çağında yeterli ve kaliteli uyku alamayanlarda dikkat ve hafıza sorunları görülür. Medical Park Bahçelievler Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr.
Özlem Başoğlu Öner, çocuğunuzun kaliteli bir uyku uyuması için etkili uyutma yöntemlerini anlattı:
KENDİ KENDİSİNE ÖĞRENEBİLİR
Uyku; farkındalığın ve çevresel uyaranlara yanıtın geri dönüşümlü olarak azaldığı, periyodik ve fizyolojik bir süreçtir. Bedenimiz uykuda sadece dinlenmez, aynı zamanda yenilenir. Zamanında doğan bir bebek yaklaşık olarak günün 16-17 saatini uykuda geçirir. İlk haftalarda kısa aralıklı uyku periyotları, üçüncü haftadan sonra uzamaya ve geceye doğru kaymaya başlar. Bebeğin gündüz uykuları üçüncü aydan sonra kısalır. Bu dönemde bebekler, ebeveyn sallaması veya emerken uyuma gibi bir uyku aracı kullanmadan kendi kendilerine uyumayı öğrenebilirler.
SAKİNLEŞMELİ
Bebeğin kendi kendini sakinleştirip uykuya dalması öğrenilen bir davranıştır. Yani annelerin bu zaman diliminde bebeklerine, kendi kendilerine uyuyabilmeyi öğretmeleri gerekir. Üç-altı ay arasında bebekler gecegündüz ayrımı yapmaya başlarlar.
Dokuz aylık bebeklerin yüzde 70'i, gece boyunca aralıksız uyur. Bebeklerde sabah uykuları 2 yaş sonrasında biter; öğleden sonra uykusu 5 yaşına kadar devam edebilir. Uyku problemleri en az; haftada üç gün görülen ve üç ay süreyle devam eden problemlerdir. Çocuklarda sıklıkla görülen uyku sorunları; sık sık uyanma, uykuya direnme ve uykuya dalmakta güçlük çekmedir.
UYKUSUZLUK NEDEN OLUR?
Uyku düzenini birçok faktör etkiler. Çocuğun uykusunun hafif olması, gazlı bebek olması, huyu (hareketli, zor sakinleştirilen), nörolojik gelişiminin geri olması, bademciklerinin ve geniz etinin hava yolunu daraltacak kadar büyük olması, uyutulurken sallanması, emzirme gibi bir aracı kullanması, ailenin uzun çalışma saatleri, uyku sırasında sık kontrol ile bebeğin uykusunun bölünmesi, kalabalık yaşam koşulları; uyku kalitesini etkileyen durumlardır.
Yetersiz ve kalitesiz uyku; dikkat ve hafıza sorunlarına, kaygı bozukluğuna, saldırgan davranışlara, okul başarısızlığına yol açabilir. Çocukluk çağında yaşanan uyku sorunlarının obezite ile ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar da vardır.
Sağlıklı uyku alışkanlığının gelişmesi için; sallayarak, emzirerek uyutma alışkanlığı varsa sonlandırılmalı. Bebek nerede yattıysa orada uyanmalı. Bebeğin sevdiği bir oyuncak veya battaniye ile uyumasına izin verilmelidir.
Çocuğun kendi yatağında ve kendi kendine uyuması sağlanmalıdır. Uyku saati aile tarafından belirlenmeli ve bu konuda tutarlı olunmalıdır. Çocuk odasında televizyon olmamalıdır.
BİR SAAT ÖNCE RUTİNİ BAŞLATIN
Yatma saatinden bir saat önce başlatılan ve hep aynı şekilde sürdürülen bir uyku rutini olmalı (diş fırçalama, banyo veya el ayak yıkama, pijamaların giyilmesi, yattığı yerde masal, ninni, kitap okunması gibi). Uyku rutini bitip çocuk yatağına yatırıldıktan sonra onunla beş dakikadan fazla vakit geçirilmemeli. Işığı söndürülmeli; karanlık korkusu varsa gece lambası kullanılabilir.
Çocuğun uyku saatleri yaklaştığında evde dinginlik sağlanmalı. Evde hareketlilik devam ettiğinde çocuk; 'Bir şeyleri kaçırıyorum' düşüncesiyle uyumak istemeyebilir.
KALİTELİ ZAMAN GEÇİRİN
Çocuk uyumadan önce karnının tok olduğundan emin olunmalı. Akşam yemeğini yemeyen çocuk, gece acıktığı için uyanacaktır. Ama bu yatmadan önce yemek yemeli anlamına gelmez. Uyku saati yaklaşırken çocuk; çay, kahve, soda, çikolata gibi uyarıcı etki gösteren yiyecek ve içecekler tüketmemeli.
Çocuk gün içerisinde anne-baba ile kaliteli zaman geçirmeli. Anne-baba çalışıyor ise eve geldiklerinde çocukları ile birlikte en az bir saat zaman geçirmeli ve çocuğu kendilerine doyurmalılar. Bu zamanı sohbet ederek veya oyun oynayarak geçirebilirler.
YANINIZA GELMEMESİ ÖNEMLİ
Erken çocuklukta gündüz uykusu saat 15.30'dan sonraya kalmamalı ki, akşam saatlerinde uykusu gelebilsin. Gündüz açık havada oynayan çocuklar gece daha kolay uykuya dalarlar. Çocuğun uykuya zamanında gitmesi, gece boyunca yanınıza gelmemesi gibi olumlu davranışları övülmeli ki, bu olumlu alışkanlıkları pekişsin. Eskiler boşuna söylememiş; çocuklar uyudukça büyürler.
SIK GÖRÜLEN UYKU BOZUKLUKLARI
Çocukluk çağı insomnisi: Çocuğun uykuya dalma, uyku süresi ve niteliğinde tekrarlayan zorluklar yaşanmasıdır.
Gece terörü: 1.5 yaşından sonra görülmektedir. Çocukta daha çok uykunun ilk 1/3'lük kısmında yatıştırılamayan ağlama, panik hali ile kendini gösterir. Çocuk o sırada uyandırılamaz, sonrasında da olayı hatırlamaz. Gece terörünün nedeni belli değildir. Altında yatan ruhsal bir sorun ile ilişkili değildir.
Kabus görme: 1.5- 3 yaş arasında sıktır. Daha çok uykunun ikinci yarısında görülür. Uyandırılabilir ve sakinleştirilebilir. Korktuğunu hatırlar.
Uyurgezerlik: 3-10 yaş arasında görülür. Uyandırmak güçtür. Psikolojik bir sorun göstergesi değildir. Düzensiz uyku saatleri, gürültülü uyku ortamı, uyku öncesi korkmasına yol açan öykü, film gibi uyaranlar ortaya çıkmasını tetikler. Uyurgezer çocukları kazalardan korumak için güvenlik önlemleri alınmalı (evin kapısı, balkon kapısı kilitli olmalı gibi).
Uyurken diş gıcırdatma: Okul çağındaki çocuklarda uyurken diş gıcırdatma sorunu ile karşılaşılabiliyor. Uyku apnesi sendromu yaşayan çocuklarda da diş gıcırdatması görülebilir. Geniz eti problemi de diş gıcırdatmasına sebep olabiliyor. İlerleyen yaşla birlikte bu şikayet azalabiliyor. Bazı çocuklarda şiddetli diş gıcırdatmaları diş minesine zarar verebiliyor. Diş hekimleri tarafından hazırlanan bir aparatla diş minesinde zedelenme oluşumu önlenebilir.
Uykuda konuşma: Çocuğun uykusunda konuşması bir sağlıksızlık belirtisi değildir. Konuşma; bağırma veya çığlık atma şeklinde değilse oldukça normaldir.
