Sıcak havaların getirdiği en ciddi hastalıklardan biri de güneş çarpması. Özellikle çocukların, kronik hastalıkları olanların; güneş ve sıcak havalarla olan temasına dikkat etmesi gerekiyor. Liv Hospital İç Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Alev Özsarı, güneş çarpması durumunda yapılabilecekleri anlattı...
Güneş çarpması nedir? Güneş çarpması, aşırı sıcak nedeniyle beden ısısını ayarlayan mekanizmanın (Termoregülasyon sisteminin) bozulması sonucu ortaya çıkan bir hastalık tablosudur. Vücudun, kendi ısısını düzenlemek için olan terlemeyi yeterince gerçekleştirememesi durumudur. Ayrıca sıcaklarda aşırı terleme sonucu fazla miktarda sıvı ve elektrolit kayıpları sonucunda da vücut sıcaklığı yükselmeye başlayabilir. Bu durumdan en çok çocuklar, yaşlılar, kronik hastalıkları olanlar ve aşırı alkol alanlar etkilenir.
Güneş çarpmasının en önemli belirtileri nelerdir? Yüksek ateş, baş ağrısı, nabız hızında artma, solunum sayısında artma, tansiyon düşüklüğü, aşırı yorgunluk, bitkinlik hali... Güneşe maruz kalma uzadıkça ve müdahale edilmedikçe; ağrılı kramplar, kalpte ritim bozukluğu, bulantıkusma- ishal, huzursuzluk, havale, bilinç bulanıklığı, koma ve ölüm gelişebilir.
ALKOL VE KAFEİNDEN UZAK DURUN
Güneş çarpmasına karşı ne tür önlemler alınabilir?
Fazla güneşte kalınmamalıdır.
Susamayı beklemeden bol su ve maden suyu içilmelidir. (Tansiyonu olanlar maden suyunu dikkatli tüketmelidir)
Yiyeceklere dikkat edilmeli, ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçınılmalı, sık aralıklarla ve sebze ve meyve ağırlıklı beslenilmelidir. Proteinden zengin gıdalar azaltılmalı, alkol ve kafeinden kaçınılmalıdır. Özellikle sıcak günlerde alkol ve kafein almak vücudun ısısını ayarlayan mekanizmayı olumsuz etkiler.
Giyeceklere dikkat edilmeli, mevsime uygun, vücudun sıcaklığını çok yükseltmeyecek (pamuklu ve keten gibi) terletmeyecek kumaşlar tercih edilmeli, açık renkli kıyafetler giyilmelidir. Güneşten korunmak için geniş kenarlı şapkalar takılmalıdır.
Ultraviyole ışınları en yoğun olduğu 11.00- 15.00 saatleri arasında, güneş altında spor faaliyetleri yapmaktan kaçınılmalıdır.
Sık sık duş alınmalıdır.
BİLİNÇ BULANIKLIĞI GELİŞEBİLİR
Güneş çarpması sonucunda neler oluşur? Güneş çarpması özellikle yaşlıları, kronik hastalığı
olanları ve çocukları daha çok etkiler. Yüksek
tansiyonu olanlarda, diyabeti olan ve özellikle
insülin kullanan diyabetli hastalarda, kalp
hastalarında, böbrek hastalarında; sıvı kaybı
nedeniyle daha erken ve ölümcül sonuçlar ortaya
çıkar. Hafif güneş çarpmasında, tansiyon düşüklüğü,
ateş, bitkinlik olur. İlerledikçe bilinç bulanıklığı,
baş ağrısı, koma ve ölümle sonuçlanabilir.
Sıvı kaybı ve ateş artışı devam ederse, bilinç
kaybı ve nörolojik bozukluklar ortaya çıkar, koma
ve ölümle sonuçlanabilir. Bol sıvı tüketimi çok
önemlidir. Çünkü sıcakta ve nem arttığında terleme
ile sıvı kaybederiz ve kaybedilen sıvı ve sodyumu
yerine koymak gerekir. Su ile birlikte tuzlu
ayran ve maden suyu önerilir. Ancak tansiyon
sorunu olanlar buları dikkatli tüketmelidir.
SERİN YERE ALIP TUZLU AYRAN İÇİRİN
GÜNEŞ çarpması yaşayan kişi hemen serin bir yere alınmalı, giysileri çıkarılmalı, düz yatırılmalı, bacakları yukarı kaldırılmalıdır. Ilık-çok soğuk olmayan su banyosu yaptırılabilir veya koltuk altı, boyun ve kalçalarına soğuk kompres uygulanabilir. Bilinci açıksa bol su ve tuzlu ayran verilmeli. Şuur bulanıklığı, havale gibi belirtiler varsa hastaneye götürmelidir. Kas krampları dinlenme ve bol sıvı almaya rağmen bir saatten uzun sürerse yine doktora başvurulmalıdır. Hastanın soğutulması ve yeterli sıvının verilmesi önemlidir. Ateş düşürücülerin faydası yoktur, hatta verilmesi sakıncalı olabilir.
KAVURUCU SICAKLARA KARŞI 8 BESLENME ÖNERİSİ
YAZ
aylarında hava sıcaklıklarının artması ile birlikte her yaştan insan için vücudun temel gereksinimleri de değişiyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Aslıhan Altuntaş, sıcak havanın etkilerine rağmen sağlıklı kalmak için alınması gereken önlemler hakkında bilgi verdi...
BEBEĞINIZI KORUYUN
Yazın, çocuk ve bebeklerde ishaller daha sık görülmektedir. Bu problemin önüne geçmenin en iyi yolu, onların sıvı ve mineral ihtiyacını karşılamaktır. 0-6 ay arasındaki bebeklere, yalnızca anne sütü ile beslenme yeterli yapılıyorsa, su vermeye gerek yoktur. Ek gıdaya başlayan bebeklerde sıvı ihtiyacı anne sütü ve formül mamalarla desteklenmelidir.
SU, AYRAN VE SODA
Yetişkinlerin sıvı ihtiyacı minimum 2 litredir. Sıcaklığın artması ile birlikte sıvı kaybı da arttığından 2.5-3 litre kadar sıvı alınmalıdır. Kahve ve çaylar sıvı tüketimi sağlarken aynı zamanda diüretik etki yapabileceğinden sıvı kaybını tetikleyebilmektedir. Bu sebeple sıvı ihtiyacını karşılamak için su ile birlikte ayran, günde en fazla iki adet soda, taze meyve suyu tüketmek gerekmektedir.
BULANTI GÖRÜLEBILIR
Yüksek sıcaklıklar; metabolizmayı değiştirdiği için kalp atım sayısında artış, organlara iletilen oksijenin azalması gibi metabolik olaylara, bu süreçte yüksek tansiyon, koroner kalp hastalıklarında artışa sebep olmaktadır. Ayrıca sıvı ve mineral kaybı için önlem alınmaması halinde bulantı, baş dönmesi, bayılma gibi durumlar da ortaya çıkabilmektedir. Diyabet, tansiyon ve kalp hastaları bu dönemde risk altındadır.
KAHVALTIYI ATLAMAYIN DONDURMANIN DOZUNU KAÇIRMAYIN
1. Güne kahvaltı ile başlanmalıdır. Kahvaltıda; yumurta, zeytin, mevsim sebzeleri, süt, ıhlamur, kuşburnu gibi bitki çayları, tam tahıllı ekmek tüketilmelidir.
2. Kızartmadan uzak durulmalıdır; yemekler ızgara, sote, buharda pişirilerek yenmelidir.
3. Vitamin ve mineral ihtiyacı için gün içinde beş porsiyon meyve-sebze tüketilmelidir.
4. Basit karbonhidratlar yerine kuru baklagiller, tam tahıllı ekmek, müsli, yulaf ezmesi, bulgur gibi sağlıklı karbonhidratlar tercih edilmelidir.
5. Et, tavuk, balık gibi protein içeriği yüksek gıdalar öğlen tüketilmelidir.
6. Akşam yemeklerinde sebze, salata, çorba tercih edilebilir.
7. Akşam yemekleri geç saate bırakılmamalıdır. Acıkmayı önlemek için akşam öğünü 18.30 ve 20.30 gibi saatlere bölünebilir. 8. Dondurma yaz için iyi bir tatlıdır; dozu kaçırılmamalıdır.