Prematüre Bebek Ebeveyn Danışmanı ve Eğitmeni, Yazar İnci Candemir, prematüre bebek bakımında masajın önemini anlattı…
Colorado Üniversitesi'nde yapılan araştırmalar göstermektedir ki ilk 3 ay içinde annesinin dokunuşuna, kucaklanmasına (fiziksel temas) ve konuşmasına (sözel temas) tabi olmayan, maruz kalamayan bebekler gelişimlerinde ve büyümelerinde sorunlar veya gecikmeler yaşamaktadır.
Bebeğinize masaj yaparak sevginizi iletmiş olursunuz, bebeğinizin gerginliğini hafifletirsiniz ve ihtiyaçlarını daha iyi anlarsınız. Bebeğinizle bağ kurmak için eşsiz bir fırsat olan masaj, lüksten çok bir gerekliliktir. Duyusal pozitif bir deneyim ve fiziksel bir terapidir. Masaj yaparak bebeğiniz ile olan iletişim güçlenir, masajın sağladığı keyif veren fiziksel uyaranlar ile bebeğiniz ile iyi vakit geçirmekle sınırlı kalmaz, aynı zamanda gelişimi için güçlü bir zemin hazırlamış olursunuz.
Dr. Tiffany Field'ın yaptığı araştırmaya göre 20 prematüre bebeğe günde 3 kez, on beşer dakika masaj uygulaması yapılan ve masaj yapılmayan bebeklere göre yüzde 47 oranda daha çok kilo alımı olmuş. Nörolojik gelişimi masaj yapılmayan bebeklere göre daha hızlı olgunlaşmış ve algıları daha güçlenmiş, hastanede kalış süreleri ortalama 6 gün azalmıştır.
Psikolog Ruth Rice'ın 30 prematüre bebek ile yaptığı çalışmaya göre, bebekler 2 gruba ayrılmış. Birinci gruptaki bebeklere her gün anneleri tarafından dokunulmuş ve masaj hareketleri uygulanmış. 4 ay sonra yapılan gözlemler masaj yapılan bebeklerin yapılmayanlara göre daha kilolu olduğunu ve merkezi sinir sistemlerinin daha olgun olduğu ölçümlenmiştir. Yenidoğan Yoğun Bakım'da 6 hafta süre ile uygulanan masaj sonunda bebeklerde stres hormonunun azaldığı ve serotonin hormonunun arttığı (beyinin ürettiği doğal ağrı kesici) tespit edilmiştir.
Masajın doğal duyusal uyarısı sayesinde beyin hücrelerini saran miyelin zarı yaygınlaşır. Beyindeki sinir hücrelerini saran miyelin tabakası, aynı elektrik kablolarını saran korucuyu plastik koruma gibidir. Sinir sitemi böylece korunur ve aynı zamanda beyinden bedene giden talimatların yayılmasını hızlandırır.
Tüm yenidoğan bebeklerin beyin hücrelerindeki bu koruyucu tabaka tamamlanmadan dünyaya gelirler. Ancak ten teması bu süreci hızlandırır, ayrıca ani ve yeni nöron hücresi oluşumunu tetikler ve beyin-beden iletişimini geliştirir. Son olarak ABD'de Massage ve Touch Relaxation YDYB bölümlerinde bebeklerin rutin tıbbi bakım işlemi esnasında streslerini azaltmak için kullanılmaya başlanmıştır.
Bebeklerde masaj ve dokunuşun uzun vadede sağladığı faydalar aşağıdaki gibidir:
• Bebeğin sindirim faaliyetlerini destekler ve gaz problemini azaltır.
• Kan dolaşımına destek olduğu için egzama ve alerji gibi sağlık sorunlarını önleyici etkisi vardır.
• Bebeğin kemik ve kas gelişimini destekler.
• Yenidoğan bebeğin uyku ve iştahsızlık problemini azaltır.
• Bebeğin stresle başa çıkmasına ve kaygının kontrolünü sağlamaya yardımcı olur.
• Prematüre bebeklerde sıkça görülen ortama uyum ve adaptasyona destek olur.
• Büyük ve küçük motor beceri sorunlarını azaltıcı etkisi vardır.
• Beden ve zihin koordinasyonu sağlar.
• Dokunma ve uyaran çeşitliliği beyin gelişimini teşvik eder.
• Konsantrasyon gelişimine destek olur. Yeni girdi öğrenirken sükûnetin korunmasına yardımcı olur.
• Duygusal gelişim sorunlarını azaltıcı etkisi vardır.
• Bebeğin yüksek farkındalık ve algı, özgüven gibi olumlu duygular içinde olmasını sağlar.
• Hastanede geçen günlerin olumsuz duygu ve izlerinin telafisine yardımcı olur. Bebeğin anne baba sevgisini doğrudan hissetmesini böylece mutlu ve huzurlu olmasını sağlar.
Böylece özellikle prematüre bebeklerin kas gelişimi, ince ve kaba motor gelişimi gibi önemli fiziksel destekler sağlanmış olur.
Özellikle ve öncelikle babalar bunun için teşvik edilmelidir, böylece daha güçlü bir bağ kurulması sağlanmış olur.
Masaj esnasında yapılan ritmik hareketlere bebeğin verdiği beden dilinde-tepkilerinde stres ve rahatlama aynı anda-eşzamanlı görülür.
Hareket bebeğin beyin ve bedeni üzerinde çeşitli deneyimler yaşatır. Masaj bebeğin güven duygusunu ve bağlanmasını artırırken her iki taraf için keyif verici bir iletişim süreci için fırsat oluşturur.
1. Göz teması: Her şey kontrol altında, güvendesin ve şimdi rahatlama zamanı mesajını içeriyor.
2. Ten teması: Dokunuşun insan bedeni üzerinde önemli gücü-etkisi vardır.
(Bebeğin ayak tabanlarını zaman zaman masajı yapan kişinin çıplak göbeğine-karnına, tenine değdirilmesi keyif ve güven vericidir.) Bebekler ilk aylarında ayak tabanları ile iletişim kurmaya çalışırlar, güvenlik arayışında olurlar.
3. İşitsel temas: Bağlanmanın 3. koşulu ise ebeveynin sesi, sözlü iletişimidir.
Dokunma ile bebekte yeni hisler ve duygular oluşurken, koku, ses ve görsel uyaranlar ile birlikte beyin gelişimi desteklenmiş olur.
Aynı zamanda çıplak teninde hissettiği hareketler, hava ile temas bir nevi stres kaynağıdır. Ancak anne ve babasının sakin ses tonu ve konuşması-gülümsemesi rahatlatıcı etkide bulunur.
Böylece yeni ortam ve girdilere karşı güven duygusu gelişir. Dokunuş, sevginin bebeğe iletimi olarak algılanır.
Her dokunuşa aynı sevgi sözleri, temenni veya şarkı eşlik etmesi ideal masajın koşuludur (ritmik vuruşlu ninni gibi). Çünkü bebek beyni ilk 6 ay çok önemli gelişimsel algılara sahiptir.
Bebek masajı yaparken aşağıda yer alan ipuçlarına dikkat etmeniz önerilir:
• Enfeksiyona bağlı bir hastalık varsa, enfeksiyonun hızla yayılmasına neden olabileceği için masaj yapılmamalıdır. Aşı uygulamasından sonra, ellerinizde yara ve enfeksiyon varsa veya stresli, sinirliyseniz masaj uygulaması yapılmamalıdır.
• Masaja başlamadan önce yıkanmış olan ellerinizi birbirine hızlıca sürterek ısıtın.
• Derin nefes alıştırması yaparak önce kendiniz gevşeyip rahatlayın. İçinizden 4'e kadar sayarak nefes alın ve yine 4'e sayarak nefes vermeyi bitirin.
• Masaj için saf zeytinyağı veya doğal (soğuk sıkma) herhangi bir yağ kullanın. Bebeğin cildi kullanılan yağı emeceği için seçim önemlidir.
• Masajın yapılacağı ortamın sıcaklığı minimum 24-25 derece olmalı ve bebeğiniz bez ile kalacak şekilde yarı çıplak olmalıdır. Masaj boyunca bebeğin açıkta kalan bölgelerini kapatacak bir battaniye kullanılabilir.
• Masaj için uygun zaman banyo sonrası veya uyku öncesi akşam saatleri olabilir ama en önemlisi rutin olarak ebeveyne en uygun olan günün herhangi bir aynı saat diliminin seçilmesidir. Masajın her gün tekrarlanması çok önemlidir.
• Masaja başlamadan önce ellerinizi ısıttıktan sonra her zaman bebeğinizden sözlü olarak izin isteyin. Bebeğinizle her masajdan önce aynı sözcükleri kullanarak konuşun, göz teması kurun. Rutin oluşana dek bebeğiniz dokunuşlarınıza olumsuz tepki verebilir, güven dolu cümleler ile onu rahatlatın.
• Rutin oluşturmak için sözel, işitsel, mekânsal ve zamansal tekrar önemli rol oynar. Şarkı söylemek, sözel uyaran veya aynı müzik parçası masaja eşlik edebilir. Masaj boyunca bebekle göz teması sürmelidir.
• Bebekte aşırı huzursuzluk hali iyi gözlemlenebilir, ilk günlerde sabit ve rahatlatıcı dokunuş ile rahatlatıcı uygulama yapılabilir.
• Baskılı değil yumuşak hareketler kaslar üzerine hafif baskı yaparak kemiklere mesaj gönderir.
• Süreyi uzatmak üzere 5 dakika ile başlanabilir. Günlük masajın toplam ideal süresi 20 dakikadır.
• Prematüre bebekler için başlangıçta tüm eli kullanmak yerine parmaklar ile deneyim kazanmak tercih edilir.
• Çalışan anneler için ileriki dönemlerde eşsiz değerde bir zaman paylaşım fırsatı yaratır.
• Bebeğin ilk 6 ayı (düzeltilmiş) masaj için en verimli zamanlamadır çünkü daha sonra hareketlilik hâkim olacaktır.
• Masajın etkin olabilmesi için uygulayıcının rahat bir pozisyonda olması önemlidir.
• Aşağıda yer alan beşik (cradle) veya rahat bağdaş kurma (floor cross legged) pozisyonundan birisini seçmek uygun olacaktır. Yerde, yatakta veya koltukta oturmayı seçmek yeterlidir ancak rutin açısından her zaman aynı yer olmasına dikkat edilmelidir.
