Özel Yüzyıl Işıl Okulları'nın düzenlediği "2'nci Bilişim Günleri"ndeki sohbet toplantısından dün söz ettim. Bu sohbette Bilişim Vakfı Başkanı Faruk Eczacıbaşı ile önemli bir tartışmanın eşiğine kadar geldik. Ancak hem süreyi, hem de küçük dinleyicileri düşünerek devam etmedik.
Temel soruyu şöyle formüle edebiliriz: Teknoloji 'tarafsız' (nötr) mıdır?
Eczacıbaşı şöyle düşünüyor: Herhangi bir 'cihaz'ı iyi amaçlar için kullanırsanız iyidir, kötü amaçlar için kullanırsanız kötüdür. Fikrini şöyle özetledi: "Teknoloji bir amaç değildir, araçtır." Aynı mantık başka şekilde de ifade ediliyor. Mesela, "Her şey insan için" diyenler var.
Bu düşünceyi anlıyor, genel olarak kabul ediyor ancak yetersiz olduğunu da düşünüyorum.
Teknolojinin tarafsız olduğunu varsaymak, onun kendine has etkisini göz ardı etmemize yol açıyor.
Benim formülüm şöyle: "Her teknoloji kendi gerçeğini yaratır."
Yani: Eğer siz 'motor'u icat ederseniz... Sonra motoru insanın hareket ihtiyacına cevap verecek bir biçimde geliştirirseniz... Ve motorla, otomobil yaparsanız...
Aynı anda petrolün sonsuz tüketimine, hava kirliliğine, trafik karma- şasına, kazalara da hazır olmalısınız.
Dikkat ederseniz bu olumsuz durumun; iyi ya da kötü niyetle hiçbir alakası yok. Kimse insanlar ölsün diye uçak yapmaz; ama uçaklar düşer ve yüzlerce kişi ölür.
Aynı durum, örneğin internet için de geçerli. İnternet denince akla "Bilginin serbest dolaşımı" geliyor. İlk bakışta harika bir slogan. Halbuki "Nasıl bomba yapılaca- ğının" bilgisi de o dolaşıma dahil!
Özetle teknolojinin tarafsız olduğunu ileri sürmek; naif, romantik bir düşüncedir. Gerçekçi değildir.
Aksi halde dinamiti icat eden Alfred Nobel'in vicdanı sızlamazdı.